1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 24 Mai 2022.
6. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o effaith costau byw cynyddol ar bobl yng ngogledd Cymru? OQ58086
Llywydd, mae'r argyfwng costau byw yn effeithio ar bobl ar draws y gogledd. Bydd chwyddiant, codiadau treth a methiant i ddiogelu incwm yn arwain at ostyngiad mewn safonau byw ac yn rhoi pwysau sylweddol ar aelwydydd sy'n agored i niwed. Rydym yn gwneud popeth o fewn ein gallu, o fewn y pwerau sydd gennym ni, i roi cymorth iddyn nhw.
Diolch yn fawr, Prif Weinidog. Mae aelwydydd yn y gogledd yn wynebu argyfwng costau byw na welwyd mo'i debyg o'r blaen heb fod unrhyw fai arnyn nhw eu hunain. Mae costau o ddydd i ddydd yn codi wrth i chwyddiant godi. Gyda chwyddiant ar ei lefel uchaf ers mis Mawrth 1982, pan oedd yn 9.1 y cant, mae'r atebion a gynigiwyd gan ASau Ceidwadol wedi bod yn sarhaus. Dywedwyd wrthym am gael gwell swyddi, rydym wedi clywed AS Torïaidd yn dweud na all pobl goginio na chyllidebu'n iawn, ac mae gennym Brif Weinidog yn San Steffan wrth ymateb i bensiynwraig yn teithio ar y bws i gadw'n gynnes, drwy'r dydd, oherwydd na all fforddio droi ei gwres ymlaen, yn ein hatgoffa ni ei fod ef wedi cyflwyno'r tocyn bws rhyddid 24 awr. Dydw i ddim yn credu eu bod yn byw yn y byd go iawn, na'u bod nhw erioed wedi gwneud. A yw'r Prif Weinidog yn cytuno â mi ei bod yn bryd i'r Torïaid yn San Steffan gymryd yr argyfwng hwn o ddifrif a chynnig amddiffyniad i bawb sy'n dioddef?
Dywedodd Canghellor y Trysorlys wrthym y byddai'n 'wirion'—dyna'r gair a ddefnyddiodd—byddai'n 'wirion' iddo gynnig cymorth pellach i bobl sy'n wynebu'r argyfwng costau byw. Fel y dywedodd Carolyn Thomas, rydych chi weithiau'n meddwl—wel, nid ydych yn meddwl, fe wyddoch—nad yw'r bobl hyn yn byw yn yr un byd â'r bobl sy'n wynebu'r dewisiadau ofnadwy hynny rhwng fforddio bwyta a bodloni angenrheidiau sylfaenol eraill. Dywedodd Carolyn Thomas, Llywydd, fod chwyddiant wedi codi i 9.1 y cant. Ar gyfer y 10 y cant isaf o'r boblogaeth, mae'r Sefydliad Astudiaethau Cyllid yn amcangyfrif bod chwyddiant eisoes yn 10.9 y cant, oherwydd mae'n rhaid iddyn nhw wario 11 y cant o gyfanswm eu cyllideb ar nwy a thrydan. Dyna realiti bywyd i lawer gormod o aelwydydd yng Nghymru, ac mae'n haeddu'r math o ymateb dim ond Llywodraeth y DU, gyda'i chyfrifoldebau, gyda'i phŵer cyllidol, sy'n gallu ei gynnig.
Yma yng Nghymru, rydym ni'n mynd ati i ychwanegu at y repertoire o bethau y gallwn ni eu defnyddio o'n hadnoddau ein hunain. Anghofir weithiau, Llywydd, nad yw COVID wedi diflannu a bod hynny wedi cael effaith anghymesur ar bobl o gartrefi incwm isel hefyd. Yn ystod yr wythnos diwethaf, rydym wedi gwneud 4,073 o daliadau o dan ein cynllun hunanynysu—cynllun a gafodd ei ddileu yn Lloegr, gyda llaw—gan roi £2.5 miliwn ym mhocedi pobl sydd, drwy ddiffiniad, y rhai sydd ei angen fwyaf. Yn yr un wythnos, fe wnaethom ni 3,653 o daliadau COVID—taliadau COVID yn unig—o'n cronfa cymorth dewisol, sydd, unwaith eto, yn gronfa nad yw ar gael dros y ffin yn y Deyrnas Unedig, gyda £260,000 arall yn mynd i gyllidebau aelwydydd sydd ei angen fwyaf. Os gallwn ddefnyddio'r ystod o bethau sydd ar gael i ni, nid oes esgus o gwbl i Lywodraeth y DU fethu darparu treth ffawdelw, methu darparu tariff cymdeithasol, methu dod o hyd i ffyrdd y mae trethiant cyffredinol yn hytrach na biliau tanwydd yn talu'r costau cymdeithasol ac amgylcheddol hynny, methu gwneud cymaint o'r pethau hynny y mae cwmnïau ynni ac eraill eu hunain yn annog Llywodraeth y DU i'w gwneud.