6. Datganiad gan y Cwnsler Cyffredinol a Gweinidog y Cyfansoddiad: Cyfiawnder yng Nghymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:10 pm ar 24 Mai 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Huw Irranca-Davies Huw Irranca-Davies Labour 5:10, 24 Mai 2022

(Cyfieithwyd)

Yn gyntaf oll, a gaf i groesawu'r datganiad a hefyd y 160 a mwy o dudalennau cysylltiedig? Dydw i heb gyfrif unrhyw eiriau yna, ond rydym ni’n edrych ymlaen, fel pwyllgor, at gael ein dannedd i mewn i hyn hefyd. Rydw i’n croesawu'r pwyslais yr ydych chi a'r Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol yn ei roi i hyn nawr; mae'n cael ei groesawu'n fawr yn wir.

Dim ond i gyffwrdd ag un neu ddau o faterion. Wrth ystyried materion cyfiawnder o fewn ein cylch gwaith eang, rydym ni wedi clywed tystiolaeth sy'n berthnasol i ddatganoli pwerau ar gyfiawnder ymhellach yng Nghymru ac, yn wir, plismona. Rwy’n nodi’r sylwadau rydych chi wedi’u gwneud ond hefyd y siaradwyr blaenorol o Blaid Cymru a meinciau'r Ceidwadwyr a wnaeth, mewn ffyrdd gwahanol, yr achos dros ddatganoli cyfiawnder. Ond ym mis Tachwedd y llynedd, fe wnaeth yr Arglwydd Thomas o Gwmgiedd, cyn-gadeirydd y Comisiwn Cyfiawnder yng Nghymru ddwyn nifer o feysydd i’n sylw lle gallai gweinyddu cyfiawnder yng Nghymru gael ei wella. Pwysigrwydd, er enghraifft, cael seilwaith sefydliadol ar gyfer cyfiawnder yng Nghymru a datblygu gwahanol gyrff i Gymru gyfan, yn enwedig byrddau cyfiawnder troseddol Cymru gyfan a byrddau cyfiawnder teuluol Cymru gyfan, gan fod materion troseddu a theuluol mor bwysig yng Nghymru. Felly, os gallai'r Gweinidog ymhelaethu ar hynny.

Pwynt allweddol arall a wnaeth oedd bod y cydlynu agosach hwn rhwng cyfiawnder a rhannau eraill o'r Llywodraeth, y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi cyfeirio ato yn ei ddatganiad heddiw, yn enwedig ym maes iechyd ac addysg. Dywedodd y byddai'n haws sicrhau'r cydlynu hwnnw pe bai cyfiawnder wedi'i ddatganoli i Gymru, ond yn absenoldeb hyn, Gweinidog, beth arall y gellir ei wneud—y cydweithio ymarferol hwnnw yr oeddech chi’n sôn amdano ar gyfiawnder ieuenctid a chyfiawnder menywod, a hefyd pethau fel y llys cyffuriau ac alcohol hefyd?

Un o'r sylwadau olaf a wnaeth yr Arglwydd Thomas yn ystod ein sesiwn oedd cyfiawnder sifil. Nododd nad oes canolfan llys sifil briodol yng Nghymru. Teimlai fod Canolfan Cyfiawnder Sifil Caerdydd yn is na'r safon, a gobeithiai y gall Llywodraeth Cymru a'r Weinyddiaeth Gyfiawnder weithio i roi’r hyn rydym ni ei angen yn briodol yn hyn o beth a'r hyn mae'r brifddinas yn ei haeddu mewn gwirionedd hefyd.

Cwnsler Cyffredinol, rydym ni’n edrych ar faterion cyfiawnder ehangach. Cawsom sesiwn dystiolaeth ddiweddar gyda Chyngor y Gyfraith Cymru. Rydym ni’n ymgysylltu ag ymarferwyr cyfreithiol ar yr heriau sy'n eu hwynebu. Byddwn ni’n cyhoeddi crynodeb o'n hymgysylltiad yn fuan iawn, a allai fod o gymorth i chi, ac, wrth gwrs, rydym ni wedi ymgysylltu â chi hefyd, a'r Prif Weinidog, ar y gwariant sy'n gysylltiedig â chyfiawnder. Felly, i droi at ychydig o bethau yma. Ydych chi’n hyderus bod gennych chi’r gallu i gyflawni rhai o'r canlyniadau hyn yma yng Nghymru, yn enwedig os oes angen deddfwriaeth hefyd mewn perthynas â'r system tribiwnlysoedd un haen, er enghraifft? Sut fyddwch chi’n gwerthuso eich canlyniadau ar gyfer eich gwaith cyfiawnder yn erbyn gwariant? Mae'n rhywbeth yr ydym ni wedi cyfeirio ato mewn gohebiaeth. Ac yn olaf, sut rydych chi’n mynd i adrodd yn ôl yma i symud ymlaen ar y materion hyn hefyd? Ond rydym ni’n croesawu'n fawr y pwyslais yr ydych chi wedi'i roi i'r materion hyn—yn hir-ddisgwyliedig ac i’w groesawu’n fawr.