Part of the debate – Senedd Cymru am 5:13 pm ar 24 Mai 2022.
Wel, diolch am nifer o'r cwestiynau hynny. Darllenais gyda diddordeb sesiwn dystiolaeth yr Arglwydd Thomas gyda'ch pwyllgor, y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad, oherwydd mae'n rhywbeth sydd o ddiddordeb uniongyrchol. Rwy’n credu mai'r un peth sy'n bwysig, wrth gwrs, yw'r cyrff Cymru gyfan a drafodwyd beth amser yn ôl gan gomisiwn Thomas. Wrth gwrs, mae llawer o'r rheini ym meysydd troseddu a chyfiawnder teuluol, mewn gwirionedd, bellach yn cael eu datblygu, eu sefydlu neu eu gweithredu. Felly, mae symud eisoes a senario newid o fewn y system gyfiawnder. Felly, mae newid wedi bod yn digwydd.
Rydych chi’n codi'r mater o ran yr angen i gydlynu iechyd, addysg, gwasanaethau cymdeithasol, tai ac yn y blaen yn barhaus, ac, wrth gwrs, mae hynny'n digwydd i raddau. Y pwynt yr ydym ni’n dal i'w wneud, wrth gwrs, yw nad yw'n rhan integredig o system gyfiawnder gynhwysfawr. Mae'n cynnwys dewis a dethol darnau y gallwn ni geisio ymyrryd ynddyn nhw, yn hytrach nag edrych yn gynhwysfawr dros y tymor hir a chynllunio, yn hytrach na mympwyon llywodraethau sy'n newid neu Weinidogion sy’n newid o bryd i'w gilydd. Ac, wrth gwrs, yr ardaloedd cliriach o ran meysydd prawf, yr heddlu, llysoedd datrys problemau—y pethau y byddem ni am eu gwneud i geisio adfer cyfiawnder lleol, ond hefyd, yn gynyddol, i roi mynediad i gyfiawnder.
Mater y ganolfan cyfiawnder sifil—fe wnaeth y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol a minnau gyfarfod â'r Arglwydd Ganghellor. Rwy’n credu mai'r gorau a gawsom allan o drafodaethau rydym ni wedi'u cael yw bod lifft y ganolfan cyfiawnder sifil yn mynd i gael ei atgyweirio ac o bosibl y bydd yn cael ffynnon ddŵr. A dweud y gwir, rwy’n credu bod yr ymagwedd at y ganolfan cyfiawnder sifil, pan fyddwn ni’n edrych ar bwysigrwydd llysoedd, gwaith masnachol a gwaith eiddo i'r economi gyfreithiol, pan fyddwn ni’n edrych ar ganolfannau cyfiawnder fel Bryste, Manceinion, a phan fyddwn ni’n edrych ar Lundain ac yn edrych ar Gaeredin ac, yn wir, yn edrych ar Ogledd Iwerddon, y cyfan y gallwch chi ei ddweud yw bod yr hyn sydd gennym ni yng Nghymru yn cael ei gydnabod yn warthus, ond nid yw'n ymddangos bod unrhyw gymhelliant na bwriad i wneud dim yn ei gylch. Roedd yr Arglwydd Wolfson yn cydymdeimlo, ond roedd yn gwbl glir nad oedd dim yno. Ac fe wnaf i ddweud hyn: pan fyddwn ni’n edrych ar y biliynau o bunnoedd sy'n debygol o gael eu gwario ar adnewyddu San Steffan, wyddoch chi, wel, efallai byddai ychydig bach o rywbeth felly’n dod i gael canolfan gyfiawnder dda ym mhrifddinas un o genhedloedd y DU yn eithaf pwysig.
O ran y ddeddfwriaeth ar dribiwnlysoedd, wrth gwrs, mae gwaith Comisiwn y Gyfraith wedi bod yn gwbl amhrisiadwy. Yn amlwg, mae'n dal i gael ei ddadansoddi a'i ystyried yn ofalus iawn ac, wrth gwrs, bydd datganiadau pellach maes o law ar y rhaglen ddeddfwriaethol yno. Ond rwy'n credu ei fod yn rhywbeth mae'n rhaid i ni ei wneud, a dyna pam yr oedd yn bwysig ei fod o fewn hynny.
O ran y gwerthusiad, mae'n amlwg bod angen i bethau rydym ni am eu gwneud fod yn seiliedig ar dystiolaeth ac mae materion gwirioneddol, sy'n cael eu cydnabod drwyddi draw, o ran dadgyfuno data, cael data priodol y gallwn ni seilio polisi arno fel ei fod yn berthnasol i Gymru, ac onid yw'n warthus nad yw hynny'n bodoli ar hyn o bryd, bod yn rhaid i ni yn y bôn chwilio am wahanol ffynonellau o geisio cael data er mwyn asesu a gwerthuso polisïau cyfiawnder? Felly, mae hynny'n rhywbeth sy'n cael ei ystyried yn ofalus iawn o ran sut y gellir gwella hynny, ac mae mesurau eisoes yn datblygu o ran caffael y data hwnnw, ond ni ddylai fod yn wir ei fod yn fath o bosibilrwydd ychwanegol, yn hytrach na rhywbeth sy'n mynd at wraidd polisi.
Ac wrth adrodd yn ôl, fel rydw i wedi’i ddweud, mae'r papur yn ymwneud â sgwrs. Nid yw hyn yn diflannu ac mae'n rhywbeth rydw i’n gobeithio y byddaf yn adrodd arno'n rheolaidd iawn, yn enwedig i'r Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad.