1. A wnaiff y Gweinidog amlinellu cynlluniau Llywodraeth Cymru i gynyddu dosbarthiad llety hunanarlwyo at ddibenion treth leol? TQ630

Ar 24 Mai, nodais y ddeddfwriaeth sy’n ofynnol i newid y trothwyon hunanddarpar. Roedd hyn yn dilyn fy nghyhoeddiad ar 2 Mawrth ac ymgynghoriad technegol. Bydd y ddeddfwriaeth yn dod i rym ar 14 Mehefin, ond bydd iddi rym ymarferol o 1 Ebrill 2023 ymlaen.

Diolch i’r Gweinidog am yr ateb. A gaf fi ddechrau drwy ddweud pa mor siomedig yw gweld newid mor sylweddol yn cael ei gyhoeddi gan Lywodraeth Cymru mewn datganiad ysgrifenedig, a’i bod wedi cymryd cwestiwn amserol i’ch llusgo chi yma i lawr y Senedd i egluro’r—

Atebais gwestiwn ar hyn yn ystod y cwestiynau y prynhawn yma. Buom yn ei drafod ychydig wythnosau yn ôl. Dewch.

—newidiadau hyn? Fel y dywedodd fy nghyd-Aelod, Peter Fox, yn gynharach, mae’r newid hwn wedi bod yn ysgytwad i’r diwydiant gwyliau hunanddarpar yng Nghymru. Nid wyf yn gwybod sut y gallaf fod yn gliriach na hyn, Weinidog: bydd yn rhaid i fusnesau ledled Cymru gau o ganlyniad i’r newidiadau hyn. Roedd y sector ei hun hyd yn oed yn agored i newid y meini prawf. Fe wnaethant ofyn i chi godi’r trothwy i 105 o ddiwrnodau cymwys, cynnydd o’r 70 presennol, ond cawsant eu hanwybyddu o blaid y targed hwn, y mae’r rhan fwyaf o weithredwyr yn dweud na fyddant yn ei gyrraedd. Ond efallai mai’r neges fwyaf llwm yn eich datganiad ysgrifenedig yw lle y dywedoch chi:

'Prin yw’r dystiolaeth sydd ar gael mewn perthynas â rhai o’r ystyriaethau hyn'.

Weinidog, anfonwyd mynyddoedd o dystiolaeth atoch gan gyrff, grwpiau a busnesau perthnasol. Dyma gyflwyniad Cynghrair Twristiaeth Cymru yn unig—dros 1,500 o atebion yn y fan honno. Ac yn yr ymgynghoriad hwnnw, roedd llai nag 1 y cant o gyfanswm yr ymatebwyr mewn gwirionedd yn cytuno â chynllun Llywodraeth Cymru i godi'r trothwy i 182 diwrnod. Weinidog, beth yw’r pwynt cael ymgynghoriad os nad ydych am wrando arno? Ein hetholwyr chi a minnau yw’r rhain, ac maent yn byw mewn lleoedd fel penrhyn Gŵyr, ac maent wedi cael eu hanwybyddu’n llwyr o blaid bargen ystafell gefn gyda’ch partneriaid clymblaid ym Mhlaid Cymru.

A hyd yn oed yn eich datganiad eich hun, rydych yn dweud,

‘Rwy’n cydnabod y gallai’r meini prawf cryfach fod yn heriol i rai gweithredwyr eu bodloni.’

Ond nid ydych yn cynnig unrhyw atebion o gwbl ynglŷn â sut y gallant oresgyn yr heriau. Ni allaf ond tybio felly, Weinidog, eich bod yn fodlon i'r busnesau hynny gau eu drysau am byth. Ac wrth iddynt gau’r drysau hynny, rwy’n meddwl mai un o Weinidogion eich Llywodraeth a ddywedodd y peth orau pan ddywedodd,

‘nid ydym yn gwybod yn iawn beth rydym yn ei wneud ar yr economi.’

Felly, Weinidog, os gwelwch yn dda a wnewch chi ailystyried y penderfyniad gwarthus hwn a fydd yn cau busnesau ar hyd a lled y wlad, ac yn hytrach, a wnewch chi ystyried cefnogi, yn hytrach na threthu, y busnesau hyn?

Cyn i’r Gweinidog ateb y cwestiwn, gadewch i mi fod yn glir: nid oedd angen iddi gael ei llusgo i’r Siambr; mae'n Weinidog sy'n cydweithredu'n dda drwy gytuno i ateb y cwestiwn amserol wedi i mi benderfynu y gellid ei ofyn. Felly, nid oedd angen unrhyw lusgo.

Wel, mae’n peri dryswch i mi pam y byddai unrhyw un yn synnu at y cyhoeddiad sydd wedi’i wneud, o ystyried, fel y dywedoch chi, fod ymgysylltu enfawr wedi bod: cafwyd 1,500 o ymatebion gan Gynghrair Twristiaeth Cymru, ac roeddem yn amlwg yn ddiolchgar amdanynt; 1,000 o ymatebion i’n hymgynghoriad gwreiddiol, a 500 o ymatebion i’n hymgynghoriad technegol. Felly, nid wyf yn deall sut y gall unrhyw un synnu a methu rhagweld penderfyniad ar hyn. Fe wnaethom ymdrechu'n galed iawn i fod mor gynhwysol ag y gallem wrth ddatblygu'r materion penodol hyn.

Mae’n wir mai bwriad y newidiadau hyn yw sicrhau bod busnesau hunanddarpar yn gwneud cyfraniad teg i’r economi leol. Nawr, pwy allai wrthwynebu hynny ar wahân, efallai, i'r Ceidwadwyr Cymreig? Lle y caiff eiddo ei osod ar sail fasnachol am 182 diwrnod neu fwy, credaf ei bod yn deg cydnabod y bydd y busnes hwnnw'n cyfrannu at yr economi leol. Bydd yn cynhyrchu incwm a bydd yn creu swyddi, ac rydym yn gwybod y bydd digon o fusnesau yn gallu cyrraedd y trothwy hwnnw. I'r rhai na allant, mae opsiynau ar gael iddynt, yn amlwg—rwy’n synnu bod yn rhaid imi eu nodi. Gallai newid y model busnes fod yn un opsiwn, neu gallai gosod yr eiddo ar sail hirdymor, fel eiddo rhent ar gyfer unigolyn neu deulu lleol, fod yn opsiwn arall iddynt ei ystyried.

Felly, mae yna ddewisiadau, a hefyd mae yna amser. Gwneuthum y cyhoeddiad gwreiddiol hwn ar 2 Mawrth. Cawsom gyfle i’w drafod mewn dadl gan y Ceidwadwyr Cymreig ar dwristiaeth yn weddol ddiweddar. A hefyd ni fydd y newidiadau’n dod i rym tan 1 Ebrill 2023. Felly, mae amser wedi bod i ystyried sut y bydd busnesau’n addasu ac yn ymateb i’r newidiadau. Ond mae hyn yn rhan o’r gwaith a wnawn mewn partneriaeth â Phlaid Cymru, ac mae’n rhan o’n dull triphlyg o ymdrin â phroblem wirioneddol ail gartrefi mewn cymunedau ledled Cymru.

Diolch i fy nghyd-Aelod, Tom Giffard, am gyflwyno cwestiwn pwysig iawn y prynhawn yma. Ac mae'n siomedig, fel y soniodd Tom Giffard, fod hyn wedi'i gyflwyno ar ffurf datganiad ysgrifenedig yn hytrach na datganiad priodol yma yn y Siambr. Fel y gwyddoch, Weinidog—. Rydych yn sôn bod yr economi ymwelwyr yn gwneud cyfraniad priodol; fe fyddwch yn gwybod yn iawn ei fod yn cyflogi tua 140,000 o bobl yn y wlad hon, gan gyfrannu dros £6 biliwn i'r economi yma. Rydym yn sôn am gyfraniad i Gymru sy'n rhoi bwyd ar fyrddau dros 140,000 o bobl ac yn rhoi toeau dros eu pennau hefyd. Dyma'r bobl sydd â phryderon mawr am y cynigion a amlinellwyd gennych yma. 

O ran darparu'r dystiolaeth y soniodd Tom Giffard amdani, cadeiriais y grŵp trawsbleidiol ar dwristiaeth ar 30 Mawrth, a gofynnodd swyddogion o'r Llywodraeth i'r rhai a oedd yn bresennol ddarparu rhwng 10 ac 20 o astudiaethau achos i ddisgrifio effaith y cynigion hyn. O fewn pedwar diwrnod—o fewn pedwar diwrnod—cyflwynwyd 400 o astudiaethau achos, yn amlinellu eu pryderon—gan fynd o gais am 10 i 20, o fewn pedwar diwrnod, i gyflwyno 400 o astudiaethau achos, sy'n dangos lefel y pryder. Ac yng ngeiriau Cynghrair Twristiaeth Cymru, UKHospitality Cymru a Chymdeithas Broffesiynol Hunanddarparwyr y DU eu hunain, yn yr adroddiad y maent wedi'i gyflwyno i chi: 'Mae ein tystiolaeth yn dangos y bydd llawer o ficrofusnesau teuluol bach lleol yn cau.'

Felly, yng ngoleuni hyn, Weinidog, pam eich bod chi a Gweinidog yr Economi yn anwybyddu barn y sector hynod bwysig hwn, a sut y gallwch fwrw ymlaen â'ch newidiadau arfaethedig pan fo'r pryderon difrifol iawn hyn wedi'u disgrifio i chi? 

Rydym wedi bod yn glir iawn ac wedi edrych ar y dystiolaeth sydd ar gael, ac mae'n wir nad oes llawer iawn o dystiolaeth ar gael y tu hwnt i'r hyn a gafwyd drwy'r ymgynghoriad a'r hyn a ddarparwyd yn ogystal gan Gynghrair Twristiaeth Cymru. Ond rwy'n credu mai un o'r mannau lle y gallwn edrych am dystiolaeth ddibynadwy yw arolwg defnydd llety twristiaeth Cymru, ac mae hwnnw'n dangos, dros y dair blynedd cyn y pandemig coronafeirws, fod defnydd o eiddo hunanddarpar yng Nghymru yn gyson yn fwy na 50 y cant ar gyfartaledd. Felly, ni fydd yr eiddo hunanddarpar cyfartalog yn cael trafferth bodloni'r trothwyon a nodwyd gennym. 

Ac rwy'n credu ei bod yn deg fod busnesau'n gwneud cyfraniad i'r cymunedau y maent wedi'u lleoli ynddynt, ac rwy'n synnu y byddai'r Ceidwadwyr Cymreig yn gwrthwynebu hynny. Rwyf eisoes wedi nodi fy mod yn barod i edrych ar eithriadau mewn perthynas ag eiddo sydd â materion cynllunio ynghlwm wrtho. Felly, mae hynny'n rhywbeth y mae swyddogion yn ei archwilio ar hyn o bryd. Ond mewn gwirionedd mae hyn yn ymwneud â sicrhau bod perchnogion eiddo yn gwneud cyfraniad teg i'r cymunedau a cheisio lleihau nifer yr eiddo a danddefnyddir yng Nghymru, pan fo cymaint o bwysau ar ein marchnad dai.

Weinidog, clywsoch fy nghwestiwn i'r Prif Weinidog ddoe. Nid wyf am drafod y mater hwnnw'n fanwl eto, ond hoffwn wybod, ar yr enghraifft benodol honno, sut y byddech yn cynghori busnes sydd wedi arallgyfeirio efallai, busnes ffermio sydd wedi cyflwyno llety gwyliau na ellir ei ddefnyddio fel ail gartref, a bod ganddynt ganiatâd cynllunio, nid ar gyfer anheddau, ond ar gyfer defnydd llety? A hefyd, ceir llawer o fusnesau ledled Cymru nad ydynt yn byw mewn ardal o Gymru lle y gallant ddenu pobl i aros mewn tai gwyliau am dros chwe mis o'r flwyddyn. Nid yw'n bosibl. Nid yw'r farchnad yn atyniadol i dwristiaid ar gyfer y chwe mis hynny o'r flwyddyn. Weinidog, fe allwch ddeall bod hwn yn ganlyniad anfwriadol i'r rheoliad yr ydych wedi'i gyflwyno. Sut y byddech chi—? Beth fyddech chi'n ei gynnig yn ateb i'r busnesau sydd yn y sefyllfa honno?

Heb wybod holl fanylion y busnes—. Wyddoch chi, nid wyf am ddarparu cyngor unigol, pwrpasol, ond rwyf am ddweud, am y trydydd tro heddiw, fy mod eisoes wedi dweud y byddaf yn ceisio gwneud eithriadau ar gyfer eiddo sydd â chyfyngiadau cynllunio ynghlwm wrthynt—felly, er enghraifft, eiddo wedi'i ddargyfeirio sydd ond ar gael i'w osod i bobl ar wyliau am 10 mis o'r flwyddyn. Byddaf yn ceisio gwneud eithriadau yn yr achosion hynny, a byddaf yn rhoi diweddariad pellach i fy nghyd-Aelodau ar hynny wrth i'r gwaith hwnnw fynd rhagddo. [Torri ar draws.]

A ydych chi eisiau gofyn cwestiwn? Mabon ap Gwynfor.

Diolch yn fawr iawn. Sori—roeddwn i wedi rhoi cais munud olaf i gymryd rhan, ac yn ddiolchgar iawn am eich parodrwydd chi i fi gyfrannu. Diolch am y cwestiwn, wrth gwrs.

Wrth gwrs, mae rhywun yn croesawu unrhyw gamau mae'r Llywodraeth yn eu cymryd er mwyn mynd i'r afael â'r argyfwng tai yma ac yn croesawu'r hyn rydych chi wedi dweud rŵan, sef eich bod chi yn edrych ar eithriadau ar gyfer adeiladau sydd efo amodau penodol arnyn nhw. Hwyrach, mi fuasai fo'n dda clywed ychydig o ymhelaethu ar hynny, achos mae hynny'n amlwg yn bryder, ond dwi yn clywed yr hyn mae'r meinciau acw yn dweud, eu bod nhw'n pryderi bod y sector yn mynd i gael ei niweidio. Onid ydych chi, Gweinidog, yn cytuno efo fi mai'r her fwyaf i'r sector yma mewn gwirionedd ydy nid y rheoliadau yma ond y twf anferthol rydyn ni wedi ei weld mewn Airbnb, Vrbo, a'r platfforms yma sydd yn boddi'r sector efo nifer fawr o dai ac argaeledd tai, sydd yn golygu bod y busnesau cynhenid yma sydd eisiau llwyddo yn ei chael hi'n anodd, oherwydd bod gormod o dai fath â Airbnb yno, a bod y rheoliadau rydych chi'n edrych arnyn nhw er mwyn rheoleiddio Airbnb yn mynd i helpu i'r perwyl hwnnw? Mae hyn yn mynd i helpu i chwynnu allan y perchnogion yna sydd ddim o ddifrif ac sydd eisiau gwneud pres ar gefn ein cymunedau ni.

Hefyd, jest i ddweud fy mod i'n ymwybodol o enghraifft yn fy etholaeth i lle mae perchnogion tai, llety gwyliau, wedi penderfynu trosi'r math yna o dai i fod i denantiaid lleol. Ydych chi'n croesawu'r math yna o ddatblygiad hefyd?

Rwy'n ddiolchgar am y pwyntiau hynny, ac yn sicr, mae hwnnw'n opsiwn gwirioneddol sydd ar gael i berchnogion eiddo mewn perthynas â darparu cartref i breswylydd lleol a hefyd yr incwm diogel a ddaw iddynt o ganlyniad i wneud y penderfyniad hwnnw, felly mae hwnnw'n ddewis cadarnhaol y gall perchnogion eiddo ei wneud ym mhob rhan o Gymru, ac mae'n dda clywed am yr enghreifftiau hynny.

Ydw, rwy'n cytuno bod rhai heriau gwirioneddol yn wynebu'r diwydiant, ac yn sicr mae cystadleuaeth y mathau hynny o lety sydd ar osod am gyfnodau byr iawn, llety Airbnb ac yn y blaen, yn rhan o'r gymysgedd o ran y gystadleuaeth y mae'r busnesau hyn yn ei hwynebu.

A chredaf y bydd y gofrestr y mae fy nghyd-Weinidog, Gweinidog yr Economi, yn edrych arni, yn ddefnyddiol er mwyn sicrhau bod gennym gynnig o safon i'n twristiaid yma yng Nghymru a'n bod yn lleoliad y byddent eisiau dychwelyd iddo dro ar ôl tro.

Diolch i'r Gweinidog.