Part of 1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 2:05 pm ar 7 Mehefin 2022.
Diolch i'r Aelod am y cwestiwn pwysig yna. Mae'n gwneud cyfres o bwyntiau sy'n sicr yn haeddu cael eu hystyried yn ofalus. Rwyf i wedi dweud droeon ar lawr y Senedd bod y gyfradd y mae plant yn cael eu cymryd oddi wrth eu teuluoedd yng Nghymru yn anghynaladwy a bod y bwlch rhwng y gyfradd y mae plant yng Nghymru yn cael eu cymryd i ofal cyhoeddus yn parhau i gyflymu oddi wrth y gyfradd mewn rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig. Y canlyniad yw, a dyma'r rheswm pam mae'n anghynaliadwy, bod awdurdodau lleol yn canfod bod yr holl arian sydd ganddyn nhw ar gyfer gwasanaethau plant yn cael ei ddefnyddio i ofalu am blant y mae ganddyn nhw gyfrifoldeb uniongyrchol amdanyn nhw bellach a does dim byd ar ôl i helpu teuluoedd trwy gyfnodau anodd pan allai ychydig o fuddsoddiad mewn gwaith ataliol fod wedi helpu'r teuluoedd hynny i aros gyda'i gilydd.
O ran mater penodol ymchwiliad arall, yn sicr nid wyf i'n credu mai dyma'r adeg i gomisiynu ymchwiliad o'r fath. Yn yr achos y tynnodd yr Aelod sylw ato o Ben-y-bont ar Ogwr, nid yw'r adolygiad achos difrifol wedi adrodd o hyd. Ceir achosion eraill yng Nghymru gerbron y llysoedd o hyd lle nad yw gwrandawiadau llys wedi'u dirwyn i ben eto. Felly, nid wyf i'n credu mai dyma'r adeg i wneud penderfyniad am ymchwiliad o'r math y mae Jane Dodds wedi ei argymell, ac rwy'n credu y byddai cwestiynau pwysig eraill y byddai angen i ni eu hystyried hefyd.
A ydym ni'n brin o gyngor, Llywydd? Yn 2018, cawsom yr adolygiad o'r argyfwng gofal yma yng Nghymru. Yn 2019, cawsom adroddiad 'Born into care Wales' Sefydliad Nuffield. Yn 2020, cawsom adroddiad y gweithgor cyfraith gyhoeddus ar y ffordd y gellir gwella achosion cyfraith gyhoeddus yng Nghymru. Y llynedd, cawsom adroddiad etifeddiaeth grŵp cynghori'r gweinidog ar wella canlyniadau i blant a gadeiriwyd gan David Melding, ac eleni rydym ni wedi parhau i dderbyn adroddiadau thematig Canolfan Polisi Cyhoeddus Cymru ar blant sy'n derbyn gofal. Nid yw hwn yn faes lle gallai unrhyw un ddadlau ein bod ni'n brin o gyngor annibynnol sydd wedi edrych ar draws yr holl dirwedd ymarfer yma yng Nghymru.
A ydym ni'n hyderus, Llywydd, ynghylch yr hyn y gallem ni ei ddysgu o'r ymdrech enfawr y byddai'n rhaid ei gwneud ar gyfer ymchwiliad o'r math a fyddai'n gwneud cyfiawnder â'r pwyntiau y mae Jane Dodds wedi eu codi? Rydym ni'n gwybod bod yn rhaid i ni fynd i'r afael â materion recriwtio a chadw staff yn y gweithlu hwn. Rydym ni'n gwybod bod yn rhaid i ni fuddsoddi mewn atal ac isgyfeirio yn y system. Rydym ni'n gwybod bod gweithio rhanbarthol yn elfen bwysig yn yr ateb i'r heriau y mae gwasanaethau plant yn eu hwynebu heddiw. Felly, rwy'n credu ei bod hi'n ddyletswydd ar bobl sy'n dadlau dros ymchwiliad cyhoeddus i fynegi lle maen nhw'n credu y gellir canfod y bylchau yn ein gwybodaeth a lle maen nhw'n credu y byddem ni'n dysgu rhywbeth nad ydym ni eisoes yn ei wybod am yr her sy'n wynebu'r gwasanaethau hynny a'r atebion sydd eisoes wedi cael eu llunio i ymateb i'r heriau hynny.