Part of the debate – Senedd Cymru am 3:45 pm ar 14 Mehefin 2022.
Diolch, Dirprwy Lywydd. Fel y gwyddom ni, mae gwastadeddau Gwent yn ganolfan hanfodol ar gyfer natur, wedi'i diogelu'n genedlaethol ac yn rhyngwladol. Mae'r 900 milltir o ddyfrffyrdd sy'n cael eu hadnabod yn lleol fel ffosydd draenio yn gorws o fywyd ac yn gartref i gannoedd o greaduriaid prin. Mae nifer o adar prin yn byw yno ac yn mudo yno i fridio. Mae mwy na 144 rhywogaeth o bryfed a chwilod dan fygythiad hefyd ymhlith y rhai sydd wedi gwneud eu cartref yno. Rwy'n falch o fod yn hyrwyddwr rhywogaethau un o drigolion lleiaf gwastadeddau Gwent, y Gardwenynen Feinlais, un o'r gwenyn mwyaf prin yn y DU. Mae niferoedd y wenynen hon wedi gostwng yn sylweddol yn ystod y blynyddoedd diwethaf, ac yn ystod y ganrif ddiwethaf hefyd. Dim ond mewn saith ardal yn ne Lloegr ac yng Nghymru y mae i'w canfod nawr, gan gynnwys gwastadeddau Gwent. Mae'n ganolfan hanfodol ar gyfer bioamrywiaeth a hamdden. Mae'n enghraifft o arfer gorau rhyngwladol o ran cadwraeth hefyd, a byddaf i'n eich holi chi am hynny mewn munud, Gweinidog.
Mae'r dinasoedd a threfi bywiog yn fy rhanbarth i sy'n amgylchynu ymylon y gwastadeddau yn atgyfnerthu ymdeimlad o dawelwch, pellter, gwylltineb i ffwrdd o feddiannaeth ddynol mewn llawer o leoedd, ond mae'n ardal sy'n perthyn i bob un ohonom ni, y rhai sy'n byw nawr a'r rhai sydd eto i'w geni, wrth gwrs. Mae'r gwaith cadwraeth llwyddiannus sydd wedi digwydd yng ngwastadeddau Gwent dim ond wedi bod yn bosibl oherwydd bod digon o arian wedi'i ddarparu yn ystod y blynyddoedd diwethaf. A wnewch chi amlinellu, Gweinidog, neu a wnewch chi roi syniad i ni o'r cyllid a gaiff ei ddyrannu yn y tymor hir i'r prosiectau cadwraeth sy'n digwydd yng ngwastadeddau Gwent?
Er mwyn llywio gwaith cadwraeth effeithiol, mae monitro, fel yr ydym ni wedi clywed eisoes, yn gwbl hanfodol. Ond, ledled Cymru, mae'r monitro'n annigonol. Mae bylchau mewn data hanfodol bwysig. Er y dylai gweithwyr proffesiynol neu arbenigwyr fonitro, mae lle i rymuso pobl leol neu ymwelwyr â safleoedd natur i ymgymryd â'u gwaith monitro eu hunain yn ogystal â thrwy lanlwytho ffotograffau i gronfeydd data. Byddai hynny wir yn ein helpu ni i sicrhau, pan fyddwn ni'n mynd i'r afael â'r argyfwng natur, yr argyfwng natur sydd gennym ni, fod pawb yn teimlo bod ganddyn nhw ran yn hyn o beth—ei fod yn rhywbeth na ddylem ni boeni amdano'n unig, ond mewn gwirionedd mae ceisio ei ddatrys yn rhywbeth y gallwn ni i gyd fod yn rhan ohono, a gallwn ni ddathlu'r amrywiaeth wych sydd yno. Felly, hoffwn i wybod sut y mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi gwaith monitro ar wastadeddau Gwent, a thu hwnt, os gwelwch yn dda. A allwch chi roi rhagor o wybodaeth i ni am hyn, yn enwedig ynghylch sut y gall pobl leol neu ymwelwyr o unrhyw ran o Gymru neu'r byd fod yn rhan o hynny?
Ac yn olaf, o ran y gwersi yr ydych chi wedi'u dysgu o waith cadwraeth effeithiol yng ngwastadeddau Gwent o ran arfer gorau ym maes cadwraeth ac adfer natur, pa effaith y bydd gan unrhyw ganfyddiadau ar ymdrechion Llywodraeth Cymru i atal dirywiad bioamrywiaeth a sicrhau adferiad sylweddol o ran natur yn y tymor hir, os gwelwch yn dda? Diolch yn fawr iawn.