Part of the debate – Senedd Cymru am 4:33 pm ar 14 Mehefin 2022.
Yn eich datganiad ysgrifenedig lle rhoddir yr wybodaeth ddiweddaraf am y cynllun Cartrefi i Wcráin ddydd Mercher diwethaf, fe wnaethoch chi gyfeirio at ffigurau diweddaraf Llywodraeth y DU bryd hynny, a oedd yn nodi bod 4,909 o fisâu wedi eu rhoi i bobl o Wcráin a oedd â noddwr yng Nghymru ar 30 Mai, a oedd yn gynnydd o 1,609 mewn tair wythnos, a chafodd 2,453 o'r rhain eu noddi gan Lywodraeth Cymru, a oedd yn gynnydd o 1,453 mewn tair wythnos yn unig. Fe wnaethoch chi ddweud bryd hynny fod 1,961 o bobl â noddwyr wedi cyrraedd Cymru bellach, yn ogystal â'r rhai sy'n cyrraedd o dan gynllun teulu Wcráin. Os byddaf yn ailadrodd y cwestiwn yr wyf i bob amser yn ei ofyn i chi yn y datganiadau hyn: beth felly yw eich dealltwriaeth o faint sydd wedi cyrraedd Cymru i gyd hyd yn hyn, o dan y ddau gynllun, neu onid yw'r data hynny ar gael o hyd? A pha drafodaethau penodol pellach ydych chi wedi eu cael gyda Gweinidog Ffoaduriaid y DU am y rhesymau dros y bwlch sy'n lleihau, ond sy'n dal yn bodoli, rhwng nifer y fisâu a gyhoeddwyd a chyfanswm y bobl sy'n cyrraedd, a'r hyn sy'n cael ei wneud i fynd i'r afael â hyn ymhellach?
Fel y gwyddoch chi, rwyf i wedi siarad yn y Siambr hon droeon am waith Haven of Light gyda Link International ar ymateb gogledd Cymru i'r sefyllfa yn Wcráin. Tynnais eich sylw at hyn gyntaf yn y Siambr ar 15 Mawrth, pan ddywedais,
'Maen nhw'n cael eu sefydlu gan dîm o weithwyr proffesiynol lleol a phartneriaeth sefydliadau'r trydydd sector ac eglwysi ar draws y gogledd, gan weithio o ganolfan ganolog yn Llandudno, i baratoi ar gyfer dyfodiad gwladolion o Wcráin ac eraill y mae'r rhyfel yn effeithio arnyn nhw a fydd yn dod i'r gogledd yn yr wythnosau a'r misoedd nesaf.'
Gofynnais i chi:
'Sut y bydd Llywodraeth Cymru yn cefnogi'r mentrau hanfodol hyn ac yn hwyluso ymgysylltiad awdurdodau lleol â nhw?'
Felly, roeddwn i'n falch o gael e-bost yn gynharach y mis hwn gan Ali Ussery, Haven of Light, yn dweud ei bod hi a'r Parchedig Tim Hall, o'r elusen Link International, yn eistedd ar y grŵp rhanddeiliaid allanol gyda chi. Ac ychwanegodd Ali,
'Fel y gwyddoch chi, rwyf i bob amser yn rhoi pwyslais ar weithio ar lawr gwlad, yn cyfarfod â'r bobl ac yn gadael iddyn nhw arwain.'
Fe wnaeth hi fy ngwahodd i farbeciw gyda phwyslais ar deuluoedd o Wcráin sy'n byw yn sir Conwy bellach, a byddaf yn mynd iddo. A wnewch chi felly roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am waith y grŵp rhanddeiliaid allanol, yn enwedig gyda phobl ar lawr gwlad ledled Cymru? Dywedodd Ali wrthyf fod 100 o Wcrainiaid wedi dod a threulio'r diwrnod gyda'i gilydd, yn cyfarfod yn anffurfiol, yn rhannu profiadau, yn wylo, yn chwerthin ac yn chwarae yn eu digwyddiad diwethaf, gan ychwanegu ei bod yn wych gweld cynifer o blant yn cael hwyl a siarad ag eraill yn eu hiaith eu hunain.
Wrth ymateb i'ch datganiad yn rhoi'r manylion diweddaraf am sefyllfa Wcráin chwe wythnos yn ôl, gofynnais sut yr oeddech yn gweithio gyda'ch cyd-Weinidogion i sicrhau bod lleoedd mewn ysgolion a meddygfeydd teulu lleol a gwasanaethau'r GIG lleol ar gael i ffoaduriaid o Wcráin pan fyddan nhw'n cyrraedd Cymru. Fe wnaethoch chi ymateb gan ddweud,
'Mae'n hanfodol o ran addysg y gall plant gael eu derbyn i ysgolion, ac, yn wir, hefyd, mae'n rhaid i mi ddweud, i'r gwasanaeth iechyd, i'w meddygon teulu, i'r gwiriadau iechyd sydd ar y gweill. Caiff hyn ei fonitro'n ddyddiol.'
Wrth ymateb i chi bedair wythnos yn ôl, cyfeiriais at yr etholwr a oedd wedi cysylltu â mi i ddweud bod teulu o ffoaduriaid o Wcráin yn cyrraedd y bore canlynol o dan y cynllun Cartrefi i Wcráin, a oedd wedi cael gwybod gan uned derbyniadau ysgol yr awdurdod lleol na allai plentyn oedran ysgol gynradd y teulu ddechrau addysg nes iddi gael asesiad meddygol gan y meddyg teulu, a gan feddyg teulu cofrestredig y teulu â nhw ei fod yn gwrthod cynnal yr asesiad meddygol, nad oedd yn gwybod dim am y gofyniad hwn ac nad oedd ganddyn nhw le. Fe wnes i ddiolch i chi am eich ymateb prydlon, lle wnaethoch chi ddweud bod swyddogion yn holi'r swyddog derbyniadau yn yr awdurdod lleol i gadarnhau, ar yr amod bod y plentyn yn iach, nad oes angen iddo aros am asesiad iechyd i fynychu'r ysgol ac, o ran y sefyllfa a gafodd ei mynegi i'r teulu gan y feddygfa, roeddech chi wedi gofyn i swyddogion iechyd ymchwilio i hynny gyda'r bwrdd iechyd fel mater o frys. Felly, fe wnes i gloi drwy ofyn sut rydych chi'n gweithio gyda'ch cyd-Aelodau, felly, i sicrhau yr ymdrinnir â'r mater hwn o ran capasiti ac, yn olaf, sut y byddwch chi'n sicrhau bod awdurdodau lleol a gwasanaethau iechyd ledled Cymru yn deall beth rydych chi'n ei ddisgwyl ganddyn nhw. I ba raddau, felly, y mae eich oedi dros dro gyda chynllun uwch-noddwyr Llywodraeth Cymru yn dibynnu ar brinder llety, ac i ba raddau oherwydd cyfyngiadau o ran prinder y gwasanaethau sydd ar gael, gan gynnwys lleoliadau ysgol a darpariaeth iechyd? A oes modd mynd i'r afael â hyn yn realistig ac, os felly, erbyn pryd a sut?
A fy nghwestiwn olaf, o ystyried eich cyfeiriad at lety: ym mrecwast gweddi seneddol Dewi Sant i Gymru ar 3 Mawrth, eisteddais wrth ymyl rhywun sy'n gweithio gyda'r Weinyddiaeth Amddiffyn i ddatblygu llety dros dro o safon ar gyfer ffoaduriaid o Wcráin sy'n cyrraedd y DU. O dan yr amgylchiadau yr ydych yn eu disgrifio, pa drafodaethau ydych chi wedi eu cael neu a allech eu cael gyda'r Weinyddiaeth Amddiffyn ynghylch Cymru'n manteisio ar y ffynhonnell bosib honno o dai o safon, er mai dros dro?