Wrth gwrs, mae Cymru’n adnabyddus am un o’i hasedau naturiol mwyaf, sydd wedi cyfrannu at ran annatod o ddiwylliant, treftadaeth a hunaniaeth genedlaethol Cymru. Mae’n llunio ein hamgylchedd naturiol a’n tirweddau, gan gefnogi bioamrywiaeth a’n hecosystemau. Fel adnodd naturiol hanfodol, mae dŵr yn sail i’n heconomi a gweithrediad effeithiol seilwaith, gan gynnwys y cyflenwad ynni. Mae mynediad at gyflenwad dŵr glân, diogel a sicr hefyd yn hanfodol i gefnogi iechyd a llesiant pawb sy’n byw, yn gweithio ac yn ymweld â Chymru. Dyna pam fod yn rhaid inni wneud popeth a allwn i’w warchod ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol a gweithio i ddiogelu ei allu i gael ei ddefnyddio er budd Cymru yn y dyfodol.

Nawr, yn ôl y sôn, mae rhaglen y Llywodraeth yn ein hymrwymo i wella ansawdd dŵr drwy ddechrau dynodi dyfroedd mewndirol at ddibenion hamdden a chryfhau prosesau monitro ansawdd dŵr. Mae hefyd yn awgrymu ymrwymiad i wella’r fframwaith deddfwriaethol mewn perthynas â systemau draenio cynaliadwy er mwyn darparu manteision amgylcheddol, bioamrywiaeth, llesiant a manteision economaidd ychwanegol i’n cymunedau, a dylid mabwysiadu’r rhain hefyd. Mae Llywodraeth Cymru wedi gwneud darpariaeth dreigl ar gyfer rhaglen amlflwyddyn, gwerth miliynau o bunnoedd, yr amcangyfrifir ei bod oddeutu £40 miliwn ar hyn o bryd, i wella ansawdd dŵr. Fodd bynnag, mae adroddiadau gan CNC yn nodi nad yw’r data diweddaraf mor addawol ag y dylai fod ar ôl 22 mlynedd o Lywodraeth ddatganoledig. Dim ond 40 y cant o gyrff dŵr Cymru sydd â statws ecolegol 'da' neu 'well'. Fel y mae Llywodraeth Cymru eisoes wedi cydnabod, mae ein cyrff dŵr o dan bwysau oherwydd amryw o heriau, ond mae tywydd eithafol, llygredd, effeithiau hinsawdd, prosesau diwydiannol a’r galw cysylltiedig am ddŵr a thwf poblogaeth wedi methu annog Llywodraeth Cymru i gyflymu camau gweithredu a allai ddatrys llawer o'r problemau hyn.

Fel y dywedais eisoes, mae angen diogelu ein cyrff dŵr fel y gall cenedlaethau’r presennol a’r dyfodol elwa o Gymru lewyrchus, gydnerth ac iach. Mae arnaf ofn—. Gwn ei bod yn broblem fawr, gwn ei bod yn ymwneud â seilwaith ac nad ydym am drosglwyddo'r gost i gwsmeriaid, ond credaf y gallai Llywodraeth Cymru fod yn gwneud mwy.

Er bod data addawol i'w ystyried, mae faint o garthion sy’n cael eu gollwng i afonydd Cymru yn ystod glaw trwm yn annerbyniol ac mae hyn yn peri risg y gellir ei osgoi i’r cyhoedd. Mae gorlifoedd stormydd wedi bod yn destun trafodaeth gyhoeddus a gwleidyddol barhaus dros y flwyddyn ddiwethaf. Mynegwyd pryderon ynghylch amlder gollyngiadau carthion o orlifoedd stormydd, effaith andwyol gollyngiadau ar yr amgylchedd ac iechyd y cyhoedd, diffyg adrodd am ddigwyddiadau llygredd gan gwmnïau dŵr, a methiant rheoleiddwyr amgylcheddol i roi camau gorfodi ar waith pan geir digwyddiadau llygredd. Ac mae cymaint o ddigwyddiadau wedi bod yn fy etholaeth yn ddiweddar, ac rwy’n cysylltu â Dŵr Cymru, maent yn dweud wrthyf am gysylltu â CNC i nodi bod hynny’n digwydd, felly mae’r ddwy asiantaeth yn gweithio ar hyn, neu dyna rwy'n ei feddwl, ac mae'n rhaid imi ddal i fynd ar eu holau o hyd ac o hyd. Os yw Llywodraeth Cymru am ddechrau adfer hyder y cyhoedd, rhaid i CNC allu ymateb yn amserol ac yn effeithiol i achosion o lygredd, a rhaid iddynt fod yn barod i roi camau gorfodi ar waith ar unwaith pan fydd achosion o dorri amodau trwyddedau yn digwydd.

Mae llygredd afonydd yn argyfwng sy'n mynd i waethygu heb ymyrraeth sylweddol ar unwaith. Felly, er bod Llywodraeth Cymru wedi dilyn argymhellion yn yr adroddiad—rhai argymhellion—ni cheir fframwaith a chynllun gweithredu cysylltiedig ar gyfer y tymor hir.

Mae Llywodraeth Geidwadol y DU wedi amlinellu mesurau i fynd i’r afael â gorlifoedd stormydd, gyda chynlluniau a fydd yn rhoi targedau uchelgeisiol ar waith i gwmnïau dŵr leihau gollyngiadau 80 y cant. O dan y cynllun a argymhellir, erbyn 2035, bydd effeithiau amgylcheddol 3,000 o orlifoedd stormydd sy’n effeithio ar ein safleoedd gwarchodedig pwysicaf wedi’u dileu. Yn ogystal, bydd 70 y cant yn llai o ollyngiadau i ddyfroedd ymdrochi, ac erbyn 2040, bydd oddeutu 160,000 o ollyngiadau, ar gyfartaledd, wedi'u dileu.

Mae’r dystiolaeth gan gyfranwyr i’r adroddiad diweddaraf yn awgrymu bod y sector yn awyddus i fabwysiadu atebion sy'n seiliedig ar natur i reoli dŵr. Er bod rhywfaint o gynnydd wedi’i wneud dros y blynyddoedd diwethaf, mae’n llawer arafach na’r hyn a ddisgwylir gan CNC. Felly, rwy’n awyddus i ddeall pam, a sut y mae Llywodraeth Cymru yn disgwyl mynd i'r afael â hyn. Felly, tybed a wnewch chi ystyried cynnal fforwm agored i drafod atebion, Weinidog, fel y gall amrywiaeth o arbenigwyr yn y diwydiant a deddfwyr roi cyngor ar hyn. Mae'n rhaid inni weld camau gweithredu gan Lywodraeth Cymru, yn ei rôl arweiniol, i sicrhau bod nifer a graddau'r gollyngiadau yn cael eu lleihau fel mater o frys. Hoffwn weld y Gweinidog yn adrodd yn ôl i’n pwyllgor chwe mis ar ôl cyhoeddi’r adroddiad ar orlifoedd stormydd yng Nghymru, gan nodi’r camau y mae wedi’u cymryd, gyda phartneriaid, i fynd i’r afael â’r mater hwn. Diolch.