Grŵp 15 yw'r grŵp nesaf. Mae'r grŵp yma o welliannau'n ymwneud â diddymu corfforaethau addysg uwch. Gwelliant 103 yw'r prif welliant yn y grŵp, ac rwy'n galw ar Laura Jones i gynnig y prif welliant—Laura Jones.

Cynigiwyd gwelliant 103 (Laura Anne Jones).

Diolch, Llywydd. Rwyf eisiau siarad am y ddau welliant yn y grŵp hwn. Mae gwelliannau 103 a 104 ill dau yn dileu'r pŵer i'r comisiwn ddiddymu corfforaethau addysg uwch yng Nghymru. Mae'n gwbl annerbyniol, yn fy marn i, i'r comisiwn fod â'r gallu ac mae'n amlwg iawn ei fod yn mynd yn groes i fy egwyddor arweiniol o'r Bil hwn, sy'n cynnal dull o weithredu hyd braich go iawn. Fel y dywedais i wrth y Gweinidog yn gynharach, mae'r pŵer hwn yn bygwth annibyniaeth corfforaethau addysg uwch heb siarter frenhinol, a fyddai'n cael effaith arbennig o negyddol yng Nghymru, gan ei bod yn cwmpasu hanner ein prifysgolion. Mae Prifysgol Fetropolitan Caerdydd wedi dweud y byddai'n gwanhau yn hytrach na chryfhau'r sector pe bai'r prifysgolion hyn yn cael llai o ymreolaeth. Nododd Prifysgol Glyndŵr Wrecsam y byddai hyn yn rhoi CAUau yng Nghymru yn y sefyllfa wannaf ledled y DU gyfan.

Yn Lloegr, cafodd darpariaethau o'r fath eu dileu o ddeddfwriaeth yn 2017. Mae'r Gweinidog wedi methu o hyd â chyfiawnhau pam y mae angen cadw'r pwerau hyn pan ydyn nhw wedi'u dileu mewn mannau eraill yn y DU, gan orfodi Cymru i fod mewn sefyllfa o fod yn allanolyn rhyfedd heb gyfiawnhad. Diolch.

Gweinidog.

Diolch, Llywydd—

Mae'n ddrwg gen i—

Wedi fy nal yn pendwmpian. Hefin David.

Mae pawb wrth eu bodd eich bod wedi fy ngalw i [Chwerthin.] Roeddwn i eisiau dweud nad wyf yn credu bod y gwelliannau hyn mewn gwirionedd yn adlewyrchu'r ffaith bod y sefydliadau'n cael eu bygwth gan hyn. Nid wyf yn credu bod eu hannibyniaeth yn cael ei bygwth ganddo, felly nid wyf yn cefnogi'r gwelliannau yn y grŵp. Ond, hoffwn gael rhywfaint o eglurder o hyd gan y Gweinidog, oherwydd mae angen rhyw ddull arnoch i ddiddymu corfforaethau addysg uwch, ac mae angen cynnwys y dull hwnnw mewn deddfwriaeth. Craidd y gwelliannau yw y gall Gweinidogion barhau i ddiddymu corfforaeth addysg uwch heb ganiatâd os ydyn nhw o'r farn bod cydsyniad yn cael ei wrthod yn afresymol, a dyna'r pwynt pwysig.

Felly, dau gwestiwn i'r Gweinidog: a oes unrhyw senarios sydd ar fin digwydd—a dywedaf wrth y Gweinidog mai dyna'r pwynt allweddol: unrhyw senarios sydd ar fin digwydd—pryd y byddai Llywodraeth Cymru yn ystyried bod cydsyniad yn cael ei ddal yn ôl yn afresymol, ac a yw Llywodraeth Cymru yn disgwyl o gwbl y bydd yn defnyddio pwerau diddymu ac eithrio ar gais corfforaeth addysg uwch?

Ni allaf gefnogi gwelliannau 103 a 104. Mae cadw pŵer wrth gefn i ddiddymu corfforaeth addysg uwch, mewn gwirionedd, yn angenrheidiol er mwyn sicrhau, mewn amgylchiadau eithriadol iawn, ac yn amodol ar fesurau diogelu ac amddiffyniadau, y gellir gwneud trefniadau i ddiddymu CAU yn ddidrafferth ac ar gyflymder priodol a sicrhau y gellir gwneud trefniadau ar gyfer trosglwyddo dysgwyr, eiddo, hawliau a rhwymedigaethau i sefydliadau eraill mewn modd rheoledig. Fel y dywedais i, mae'n bŵer wrth gefn i sicrhau ein bod yn gallu diogelu arian cyhoeddus a buddiannau dysgwyr yn effeithiol.

Er mwyn ymdrin â'r pwyntiau y mae Hefin David wedi'u codi, nid wyf yn bwriadu i'r pŵer hwn hwyluso'r ffaith bod Gweinidogion Cymru yn diddymu addysg uwch fel rhan o rywfaint o ailstrwythuro mawr. Caiff Gweinidogion Cymru wneud Gorchymyn heb gydsyniad y gorfforaeth addysg uwch o dan sylw dim ond pan fyddan nhw o'r farn bod cydsyniad wedi bod yn afresymol—

A wnaiff y Gweinidog dderbyn ymyriad?

Gwnaf, yn sicr.

Rai blynyddoedd yn ôl, roedd y Gweinidog addysg ar y pryd am gyfuno prifysgol Casnewydd, Prifysgol Morgannwg a Phrifysgol Fetropolitan Caerdydd yma yng Nghaerdydd. O dan y pwerau yr ydych chi'n eu rhoi ar waith yn y Bil hwn, a fyddai'r Gweinidog yn gallu sbarduno newid o'r fath? Heddiw, rydym yn mwynhau Prifysgol Fetropolitan Caerdydd fel un o'r prifysgolion ôl-1992 mwyaf llwyddiannus oherwydd, bryd hynny, ni allai'r Gweinidog dros addysg orfodi'r uno hwnnw.

Dyna'r math o bryder a gydnabuwyd yng Nghyfnod 2, pan gyflwynwyd y gwelliannau i ddarparu'r amddiffyniadau ychwanegol y mae'r Bil, fel y mae'n dod i Gyfnod 3, eisoes yn eu cynnwys.

Fel yr oeddwn i'n ei ddweud, dim ond heb gydsyniad y gorfforaeth ei hun y gellir gwneud y Gorchymyn pan fo'r cydsyniad hwnnw wedi'i atal neu ei ohirio'n afresymol. Bydd penderfyniad gan Weinidogion Cymru bod cydsyniad wedi'i atal neu ei ohirio'n afresymol yn gallu cael ei herio gan adolygiad barnwrol yn y llysoedd, ac, o dan yr amgylchiadau eithriadol iawn pan fo Gweinidogion Cymru o'r farn bod cydsyniad wedi'i wrthod yn afresymol, bydd yn rhaid i'w rhesymu dros ddod i'r farn honno fod yn ddigon cryf i gyfiawnhau'r penderfyniad hwnnw, a bydd angen i'r penderfyniad fod wedi'i wneud yn unol ag egwyddorion cyfraith gyhoeddus, neu fel arall gellid ei ddileu neu ei ddatgan yn anghyfreithlon. Felly, mae'r amddiffyniad hwnnw'n amddiffyniad newydd yn y Bil, sydd wedi'i gynnwys o ganlyniad i drafodaethau Cyfnod 2.

Mae mesur diogelu pellach yn y Bil, a ddarperir gan y gofyniad bod Gweinidogion yn cyhoeddi ac yn parhau i adolygu datganiad sy'n nodi o dan ba amgylchiadau y bwriedir arfer y pŵer i wneud Gorchymyn i ddiddymu CAU yng Nghymru. A chyn gwneud y datganiad hwnnw, mae'n ofynnol i Weinidogion ymgynghori ag unigolion sy'n briodol yn eu barn nhw, a gosod y datganiad gerbron y Senedd cyn gynted â phosibl ar ôl ei gyhoeddi.

Mae'r sefydliadau siarter a'r CAUau wedi'u creu a'u diddymu gan ddefnyddio gwahanol ddulliau cyfreithiol. Dyna'r gwahaniaeth sylfaenol rhwng y ddau, ac mae'r Bil, fel y'i diwygiwyd yng Nghyfnod 2, yn sicrhau bod mwy o debygrwydd rhwng y sefydliadau yn hynny o beth. Dyna fu amcan y gwelliannau yr ydym eisoes wedi'u gwneud i'r Bil, ac nad yw prifysgolion yng Nghymru sy'n gorfforaethau addysg uwch o dan anfantais sylweddol o'u cymharu â phrifysgolion siarter, lle, hyd yn oed o dan yr amgylchiadau hynny, efallai y bydd angen diddymu angenrheidiol, yn amodol ar y mesurau diogelu.

Hoffwn ddiolch i Brifysgolion Cymru am weithio gyda ni, gweithio gyda fy swyddogion, mewn cysylltiad â hyn. Rwy'n cydnabod yn llwyr nad yw'r gwelliannau a gyflwynais yng Nghyfnod 2 yn darparu'r cyfan o'r hyn yr oedd Prifysgolion Cymru yn chwilio amdano, ond credaf eu bod yn taro cydbwysedd priodol rhwng ymreolaeth sefydliadau unigol a chyfrifoldeb y Llywodraeth i gamu i mewn pe bai angen gwneud hynny mewn amgylchiadau eithriadol iawn, ac felly galwaf ar Aelodau i wrthod y gwelliannau hyn.

Laura Jones i ymateb.

Diolch, Llywydd. Mae'n dda clywed Hefin David, yr Aelod dros Gaerffili, a fy arweinydd, Andrew R.T. Davies, yn deall sail ein pryderon yn hyn o beth. Rydym yn sylweddoli bod rhai newidiadau wedi'u gwneud, Gweinidog, ond dim ond cymeradwyo ein gwelliannau heddiw fyddai mynd i'r afael â'r pryderon hyn yn llawn. Mae'n gwbl ddiangen i'r comisiwn fod â'r pŵer i ddiddymu corfforaethau addysg uwch, ac mae'n cynrychioli'r hyn na allaf ond ei ddisgrifio fel enghraifft wych o orgyrraedd ac ehangu amcanion yn raddol. Ailadroddaf fy safbwynt y dylid mynd ar drywydd dull gweithredu hyd braich go iawn, ym mhob ystyr, mewn cysylltiad â'r Bil hwn, a gofynnaf i'r Aelodau ein cefnogi.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 103? A oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Felly, cawn ni bleidlais ar welliant 103. Agor y bleidlais.

Gwelliant 103.

Cau'r bleidlais. O blaid 15, neb yn ymatal, 38 yn gwrthwynebu. Felly, mae gwelliant 103 wedi ei wrthod.

Gwelliant 103: O blaid: 15, Yn erbyn: 38, Ymatal: 0

Gwrthodwyd y gwelliant

Laura Jones, gwelliant 104 yn cael ei symud?

Cynigiwyd gwelliant 104 (Laura Anne Jones.)

Symud.

Yn cael ei symud. Oes gwrthwynebiad i welliant 104? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, pleidlais ar welliant 104. Agor y bleidlais.

Gwelliant 104.

Cau'r bleidlais. O blaid 15, neb yn ymatal, 38 yn erbyn. Mae gwelliant 104 wedi ei wrthod.

Gwelliant 104: O blaid: 15, Yn erbyn: 38, Ymatal: 0

Gwrthodwyd y gwelliant