Diolch yn fawr iawn, Lywydd. Rwyf wedi cytuno i roi munud o fy amser i Heledd Fychan. Rwy'n cynrychioli etholaeth amrywiol iawn, gyda rhai o'r aelwydydd tlotaf a rhai o'r aelwydydd cyfoethocaf yng Nghymru. Rwyf wedi cael fy nghyfareddu ers tro gan y ffordd y mae gwahanol ysgolion yng Nghaerdydd ac mewn mannau eraill yn ymdrin ag anawsterau ymddygiad disgyblion a'u hymdrechion, neu fel arall, i osgoi gwahardd disgyblion.

Tua 10 mlynedd yn ôl, ymwelodd Julie Morgan a minnau â'r uned cyfeirio disgyblion yng Ngabalfa, ac rwy'n cofio'n glir gwrando ar un ferch yn disgrifio'r prydau poeth a'r pwdin yr oedd wedi'u mwynhau yn yr ysgol gynradd. Roedd yn amlwg i mi nad oedd wedi cael pryd poeth yn y tair blynedd ers hynny, naill ai yn yr ysgol neu gartref, ac rwy'n aml yn meddwl tybed beth ddigwyddodd iddi a sut y gallai ei bywyd fod wedi bod yn wahanol pe bai wedi cael gwell cefnogaeth i ffynnu yn yr ysgol.

Rydym wedi barnu ysgolion ers amser maith yn ôl cyfran y disgyblion sy'n cael pum gradd A i C yn eu TGAU a chymwysterau uwch sy'n sicrhau lle iddynt mewn prifysgol neu fan hyfforddi o'u dewis. Mae cyrhaeddiad yn bwysig iawn. Mae'r gymdeithas angen i'r genhedlaeth nesaf allu achub ein bywydau os cawn ein taro gan gar, neu i ail-beiriannu ein cartrefi, ein trafnidiaeth a'n system fwyd mewn ymateb i'n rhwymedigaethau hinsawdd, neu'n wir, i gynhyrchu'r cyfoeth sydd ei angen arnom i ddiwallu anghenion cenedlaethau'r dyfodol. Ond nid yw'n ddigon inni ganolbwyntio ar gyrhaeddiad yn unig wrth fesur pa mor dda y mae ysgolion yn addysgu eu holl ddisgyblion.

Ni chaiff plant eu geni'n gyfartal, ac mae rhai plant yn cyrraedd y dosbarth derbyn ar ôl profi nifer o brofiadau niweidiol eisoes yn ystod plentyndod, ac nid oes ganddynt lawer o eiriau i gyfleu eu teimladau, tra bo eraill eisoes wedi dysgu ysgrifennu eu henw a mynegi eu hunain yn glir. Mae'r cwricwlwm newydd yn rhoi cyfle—yn ei gwneud yn ofynnol yn wir—inni edrych ar yr agweddau ehangach ar addysg, yn enwedig yr agweddau llesiant ar hawl plant i addysg. Mae hyn yn arbennig o berthnasol i uchelgais Llywodraeth Cymru i leihau'r bwlch cyrhaeddiad mewn perthynas â thlodi.

Nid yw'r niferoedd dan sylw mor sylweddol â hynny. Yn ystadegol, mae Caerdydd yn gwneud yn well ar waharddiadau cyfnod penodol, gyda 17 o bob 1,000 o ddisgyblion, o gymharu â 29 o bob 1,000 ar gyfer Cymru gyfan. Ffigurau yw'r rhain ar gyfer y cyfnod diwethaf sydd ar gael, sef 2019-20, ac ni fydd unrhyw ffigurau dilynol mor ddefnyddiol â hynny ar hyn o bryd, oherwydd, yn amlwg, bydd y cyfyngiadau symud wedi'u gwyro'n aruthrol i ryw gyfeiriad neu'i gilydd.