4. Datganiad gan y Gweinidog Newid Hinsawdd: Diogelwch Adeiladau

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:45 pm ar 28 Mehefin 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 3:45, 28 Mehefin 2022

(Cyfieithwyd)

Rwy'n cytuno'n llwyr â'ch traethiad ar y pwnc. Fodd bynnag, mae hi ychydig yn fwy cymhleth. Pan oedd Sue Essex yn cyflawni ei darn o waith, un o'r meysydd yr oeddem ni'n edrych arno oedd cyfunddaliad a system yr Alban, ond mewn gwirionedd mae'r sgandal diogelwch adeiladau wedi tynnu sylw at rai diffygion difrifol yn y ffordd y mae cyfunddaliad yn gweithio a'r ffordd y caiff yr atebolrwydd ei drosglwyddo. Felly, mae angen i ni ddysgu'r gwersi o'r Alban ynghylch pam nad yw'r system honno wedi gallu cynhyrchu ateb syml, unedig, oherwydd yn sicr nad yw wedi gwneud hynny. Mae Llywodraeth yr Alban, gallaf eich sicrhau chi, yn y cyfarfodydd gyda ni a Llywodraeth y DU gyda'r holl broblemau sydd gennym. Felly, mae angen i ni ddod o hyd i system sy'n gweithio i bawb ac nad oes ganddo hynny.

Mae'n gyfuniad o bethau, on'd yw e? Mae gwir angen i ni ddiwygio lesddaliad. Nid yw hi yma nawr, ond rwyf i newydd ddweud wrth Janet Finch-Saunders mai un o'r pethau yr ydym ni eisiau'i wneud yn yr achos hwn mewn gwirionedd yw gweithio gyda Llywodraeth y DU. Nid oherwydd nad wyf i eisiau'i wneud fy hun, mae hynny mewn gwirionedd oherwydd bod y rhan fwyaf o'r datblygwyr sy'n adeiladu'r adeiladau uchel yn arbennig yn gweithio ledled Cymru a Lloegr, a dweud y gwir, nid ydyn nhw'n adeiladu digon ohonyn nhw yma er mwyn i ni allu cael effaith ariannol sylweddol arnyn nhw, felly mae angen grym ehangach Llywodraeth y DU arnom ni yn yr achos hwnnw i'w cael nhw i ufuddhau. Yr hyn nad wyf i eisiau'i weld yn digwydd yw ein bod ni'n rhoi darpariaethau ar waith yma yng Nghymru, fel ardoll, er enghraifft, a'r cyfan y mae'n ei olygu yw eu bod yn adeiladu'r adeiladau 1 troedfedd yn is na hynny ac mae'r ardoll yn aneffeithiol. Felly, rhaid i ni fod ychydig yn ofalus ynghylch graddfa rhywfaint o hyn, ond fel arall rwy'n cytuno yn llwyr â chi.

Y peth arall y mae angen i ni ei wneud yw sefydlu cyfundrefn sy'n sicrhau na fydd hyn byth yn digwydd eto, fel bod timau arolygu ar y cyd ac yn y blaen. Bydd defnyddio technoleg fodern, a dweud y gwir, ffilmio'r holl beth ac yn y blaen, yn sicrhau ein bod ni'n gwybod yn iawn beth sydd y tu mewn i'r adeiladau hynny heb orfod gwneud twll enfawr yn wal eich ystafell fyw i gael golwg, a bod gennym ni gyfundrefnau arolygu priodol a systemau atebolrwydd priodol ar gyfer pwy sy'n atebol ar ba gam o'r adeiladu. Felly, dylunio, datblygu, meddiannu—mae angen cyfundrefnau gwahanol arnom ni ar gyfer y rheini. Rydym ni wedi bod yn gweithio ar hynny'n galed iawn ers amser maith. Rydym ni wedi bod yn ymgynghori â phartneriaid ac awdurdodau lleol. Bydd yn wahanol yng Nghymru; rydym ni'n ymddiried yn ein partneriaid yn yr awdurdodau lleol, felly byddwn ni'n eu gwneud yn arolygwyr ac yn y blaen. Felly, rydym wedi datblygu'n dda ar y gwaith hwnnw.

Ac yna dim ond ar yr amserlen ar gyfer y cyfnod adfer, rydym ni yng nghanol yr arolygon ymwthiol. Mae'n hawdd dweud, gan sefyll yma, onid yw? Ond mae arolwg ymwthiol yn ymwthiol. Mae pobl mewn gwirionedd yn cael tyllau mawr wedi'u torri yn eu cartrefi. Felly, mae angen i ni wneud hynny ar y cyd â'r preswylwyr hynny a sicrhau eu bod yn gallu byw gyda hynny. Ond dylai'r rheini i gyd fod wedi'u cwblhau erbyn diwedd yr haf, ac yna byddwn ni'n mynd i'r cyfnod adfer. Rwy'n gwbl hyderus y bydd yr adeiladau cyntaf yn mynd i'r cyfnod adfer yn gynnar yn nhymor yr hydref, ar gyfer y lle hwn. Yr hyn na allaf i ei ddweud wrthych chi yw pryd y byddwn ni'n cael yr un olaf, oherwydd mae'n amlwg bod gennym ni 161 o adeiladau ar hyn o bryd â datganiadau o ddiddordeb. Dim ond hyn a hyn o adeiladwyr sydd gennym ni sy'n gallu gwneud y gwaith hwn ac yn y blaen, felly mae arnaf i ofn na allaf i roi ôl-stop arno, ond gallaf i roi'r dechrau i chi. Pan fydd yr adeiladu yn dechrau, byddwn ni'n amlwg yn dysgu o hynny, byddwn ni'n cynyddu'r gweithlu ac yn y blaen. 

Y pwynt olaf yr oeddwn i eisiau ei wneud oedd fy mod i eisiau i'r datblygwyr dalu amdano, ond nid wyf i eisiau dal y gwaith i fyny, felly mae gennym ni gynllun ar waith nawr sy'n caniatáu i ni wneud hynny. Bydd yn rhaid i'r datblygwyr ddod i gytundeb â ni ynglŷn â sut y maen nhw'n talu am hynny, yn hytrach na'n bod ni'n mynd drwy ailadroddiad arall eto o ddadleuon ynghylch pwy sy'n mynd i dalu'r adeiladwyr sy'n gwneud y gwaith. Felly, dim ond dweud ein bod ni'n gwneud hynny, ond mae angen i ni sicrhau bod hynny'n digwydd yn iawn ac nad yw'n dal y gwaith i fyny.