Part of the debate – Senedd Cymru am 6:00 pm ar 29 Mehefin 2022.
Ddirprwy Lywydd, mae pyramid cynghrair Cymru yn ffordd wych o gynnwys pobl yn y gêm yng Nghymru, ac mae cynghreiriau ein menywod a'n dynion yn gwella'n ddramatig; rwyf wedi'i weld fy hun fel llysgennad ac fel cefnogwr. Ac mae'r clybiau'n ymgysylltu'n barhaus â phobl ifanc, ac maent yn ymgysylltu â nifer dirifedi o bobl ifanc ledled ein gwlad. Ac os ydym eisiau i'r daith hon barhau, rwy'n credu bod rhaid i'r gemau fod yn hygyrch, ac mae hynny'n golygu cael eu darlledu ar y teledu neu'n fyw ar y radio. A rhannais fy uchelgais fy hun yn y Siambr ar hyn: i gynghreiriau menywod a dynion gael eu darlledu'n fyw, gyda mwy o gemau, yn amlach, yn rhad ac am ddim i'w gweld, yn rhad ac am ddim i'w clywed yn y ddwy iaith genedlaethol. Ac mae hyn yn hanfodol, ac mae'n hanfodol os ydym am adeiladu ar boblogrwydd cynyddol gêm y menywod a chynghreiriau'r menywod a'r dynion. Ac os ydym o ddifrif eisiau ysbrydoli'r genhedlaeth nesaf o chwaraewyr o'r radd flaenaf, rhaid i hyn ddigwydd.
Ond fe wyddom fod pêl-droed yn ymwneud â mwy na'r rhai sy'n ei chwarae yn unig; mae'r cefnogwyr hefyd yn allweddol. Wal goch enwog Cymru. Ac os trof oddi wrth bêl-droed am eiliad, bydd llawer ohonoch yn y Siambr hon yn awr yn gwybod fy mod yn ymgyrchydd brwd dros faterion a chymorth iechyd meddwl, ac yn enwedig sut y gallwn gyrraedd pobl nad ydynt yn gofyn am y cymorth hwnnw. Ac rwy'n credu bod pêl-droed yn chwarae rhan benodol yn hyn. Gall ein helpu i gyrraedd pobl. Cyn y pandemig coronafeirws, gweithiais gyda phum clwb proffesiynol mawr Cymru—Caerdydd, Abertawe, Casnewydd, Wrecsam a Chei Connah wrth gwrs—ac fe wnaethom ddefnyddio pŵer pêl-droed i dynnu sylw at y ffaith bod 84 o ddynion yr wythnos yn cyflawni hunanladdiad a'r gefnogaeth y gellir ei chynnig drwy ein teulu pêl-droed. A dylwn ddweud fy mod yn talu teyrnged arbennig—a gallaf weld Jayne Bryant ar y sgrin yno—rwyf am dalu teyrnged arbennig yma am gefnogaeth barhaus tîm pêl-droed Casnewydd, sy'n mynd ati ar sail ddyddiol i gefnogi cefnogwyr sy'n ei chael hi'n anodd.
Ddirprwy Lywydd, mae pêl-droed yn bodoli yng Nghymru oherwydd gwaith byddin o gefnogwyr, byddin o wirfoddolwyr ar lawr gwlad. Dylem i gyd fod yn hynod ddiolchgar i'r rhai sy'n rhoi o'u hamser rhydd i gefnogi'r gêm yr ydym i gyd yn ei charu, y gêm y mae ein gwlad, ein cenedl, yn ei charu. Nawr, fel Aelodau o'r Senedd a chefnogwyr pêl-droed yn gyffredinol, rwy'n siŵr y byddwch i gyd yn cytuno â mi y bu newid gwirioneddol gadarnhaol yn arweinyddiaeth, agwedd a chyfeiriad Cymdeithas Bêl-droed Cymru, a rhaid talu teyrnged am fod hyn wedi'i yrru gan y prif weithredwr newydd, Noel Mooney. Ond os ydym am ddatblygu hyn ymhellach fyth ac arwain ym maes llywodraethu pêl-droed, mae angen cymryd camau yn awr i annog amrywiaeth o fewn y strwythur arweinyddiaeth yma yng Nghymru ac o fewn y gêm yma yng Nghymru. Beth y mae hyn yn ei olygu? Wel, mae'n golygu mwy o fenywod a mwy o bobl o gefndiroedd lleiafrifol mewn swyddi strategol ar lefel uchaf Cymdeithas Bêl-droed Cymru. Ni all hyn fod yn ymdrech symbolaidd yn unig, gyfeillion. Mae arnom angen grymuso pobl o amrywiaeth eang o gefndiroedd sy'n rhannu cariad a gwybodaeth am y gêm. Mae angen iddynt gymryd rhan ar y lefel uchaf. Mae angen clywed eu lleisiau.
Ddirprwy Lywydd, fel y dywedodd Noel Mooney wrth dîm cenedlaethol y dynion wedi iddynt lwyddo i gyrraedd rowndiau terfynol cwpan y byd, 'Rydym i gyd yn hyn gyda'n gilydd.' Felly, dylem nodi ein diolch i bob unigolyn sy'n gwneud i bêl-droed ddigwydd ledled Cymru—y rhai sy'n ei chwarae, y rhai sy'n ei wylio, y rhai sy'n ei gefnogi, y rhai sy'n ei hwyluso. Oherwydd mae'n wir, onid yw, ein bod yn gryfach pan fyddwn gyda'n gilydd. Ac mae'n mynd i gymryd pob un ohonom—pob un ohonom yn y Siambr hon, ein cymdeithas bêl-droed i gyd, ein cymdeithas ledled Cymru yn gyffredinol—bydd angen i bawb ohonom ddod at ein gilydd, i fod yn gryfach gyda'n gilydd ac i wneud gwaddol barhaol i Gymru er mwyn llwyddo go iawn i wneud Cymru'n genedl bêl-droed flaenllaw ledled y byd. Diolch yn fawr.