Part of the debate – Senedd Cymru am 3:21 pm ar 5 Gorffennaf 2022.
Diolch yn fawr i Adam Price am y sylwadau yna. Dwi'n cytuno, wrth gwrs, gyda beth ddywedodd e am y cyd-destun heriol. Siaradais i am COVID a Brexit, ond mae'n wir beth ddywedodd arweinydd Plaid Cymru am y cyd-destun gyda Llywodraeth bresennol y Deyrnas Unedig.
Dwi ddim yn cytuno gyda fe a Phlaid Cymru ar y pwynt o egwyddor roedd e'n codi am wrthwynebu LCMs. Pan fo pethau'n dod o flaen Tŷ'r Cyffredin ac rŷm ni'n gallu gweld bydd hynny yn ffordd o wneud pethau yn fwy cyflym nag y gallwn ni wneud pethau ar lawr y Senedd, mae hi jest yn gwneud synnwyr, i fi, i'w wneud e fel yna. Ond y peth pwysicaf yw bod y penderfyniad yna yn benderfyniad sydd i fod yn ein dwylo ni. Os rŷm ni'n gweld pethau a rŷm ni'n eisiau bod yn rhan ohonyn nhw, wel, mae hynny'n fine a dwi ddim yn gweld yr achos i beidio â gwneud pethau pan fyddan nhw'n gweithio i ni ac i bobl yng Nghymru. Beth sydd ddim yn iawn yw pan yw'r Llywodraeth yn San Steffan yn bwrw ymlaen i ddeddfu mewn meysydd datganoledig heb gael ein cytundeb ni, a dyna ble mae'r gwaith pwysig i'w wneud.
Dwi'n ddiolchgar i'r Arglwydd Dafydd Wigley am y Bil mae e wedi cyhoeddi, a'r cyfle i drafod pethau gydag e. Dwi wedi ysgrifennu gyda chopi o'i Fil e at Michael Gove i fod yn rhan o'r trafodaethau y mae e wedi cytuno i'w cael ar y confensiwn Sewel, a sut i wneud hynny mewn ffordd well nag ydym ni wedi'i gweld dros y blynyddoedd diwethaf. Mae syniadau eraill ar gael hefyd am sut i gryfhau'r system o ddeddfu, ble rŷm ni'n gallu defnyddio'r cyfle, pan fydd cyfle yn codi yn San Steffan, ond heb gael y perygl rŷm ni'n ei weld heddiw.
Diolch i Adam Price hefyd am dynnu sylw at y Biliau sydd i ddod ar ôl y drydedd flwyddyn o'r Senedd hon. Mae pethau pwysig yn mynd i ddod o flaen y Senedd yn y bedwaredd a'r bumed flwyddyn hefyd. Wrth gwrs, dwi ddim yn cytuno pan yw Aelodau yn disgrifio ein rhaglen ni fel un tenau iawn. Rŷm ni wedi gweithio mor galed gyda'r capasiti sydd gyda ni i roi popeth y gallwn ni yn y flwyddyn nesaf, a gallaf i ddweud wrth Aelodau ym mhob cwr o'r Senedd y bydd y flwyddyn a hanner nesaf yn anodd a llawn, llawn gwaith i ni i gyd—yn y pwyllgorau, ac i Weinidogion. Dwi ddim yn meddwl y bydd pobl yn mynd i feddwl ar ôl y profiad yna eu bod nhw wedi cael amser tenau.
I gymharu beth sy'n mynd ymlaen yma ac yn yr Alban ac yng Ngogledd Iwerddon, mae'r cyfrifoldebau yn yr Alban yn wahanol i’n cyfrifoldebau ni, ac mae’r ffordd maen nhw'n mynd ati i ddeddfu yn wahanol hefyd. Y traddodiad sydd wedi cael ei ddatblygu yma yw i gael nifer o filiau sy'n filiau eithaf mawr, llawn o bethau, ond yng Ngogledd Iwerddon, dwi’n meddwl—dwi ddim wedi astudio pethau'n fanwl—maen nhw'n cael mwy o ddeddfau, ond deddfau bach ydyn nhw, ddim ar lefel y Biliau rŷn ni'n mynd i'w rhoi o flaen y Senedd.
Wrth gwrs dwi'n cytuno bod nifer o bethau o ran capasiti ein system ni a chapasiti y Comisiwn os dŷn ni’n mynd i wneud mwy o ddeddfu yn y dyfodol, a chapasiti ar yr ochr polisi, capasiti ar ochr pobl sy'n gwneud y gwaith ar y gyfraith, a phobl sy'n drafftio pethau i ni, ond mae popeth yn costio arian. Mae'n rhaid i fi ddweud hynny. Pan dwi bob wythnos yn sefyll fan hyn ac yn clywed o bob ochr y Siambr galwad i fuddsoddi mwy mewn trafnidiaeth, mwy mewn iechyd, mwy mewn addysg, mwy mewn beth bynnag rydyn ni'n trafod, fel Llywodraeth, yr egwyddor rydyn ni wedi'i derbyn yw dydyn ni ddim yn rhoi mwy o arian i ni fel Llywodraeth na allwn ni ei roi i'r gwasanaethau cyhoeddus sy'n dibynnu ar y cyllid sydd gyda ni. Pan ydyn ni'n ei wneud e yn y ffordd yna, does dim lot o arian i gynyddu'r capasiti mewn unrhyw agwedd ar y gwaith mae'r Llywodraeth yn ei wneud, ac mae hwnna'n cynnwys y rhaglen ddeddfwriaethol hefyd.