Symudwn ymlaen i'r datganiadau 90 eiliad. Yn gyntaf, Vikki Howells.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Y mis hwn, bydd can mlynedd a hanner ers i Caradog arwain y Côr Mawr i fuddugoliaeth yn y cwpan her. Ganed Caradog—Griffith Rhys Jones—yn Nhrecynon, a bu’n gweithio fel gof yng ngwaith haearn Aberdâr. Roedd yn gerddor talentog, ond daeth i enwogrwydd tragwyddol fel arweinydd. Ffurfiwyd Undeb Corawl De Cymru, gyda 500 o aelodau, i gystadlu yn y gystadleuaeth ganu wythnos o hyd a drefnwyd gan y Crystal Palace Company ym 1872. Ymunodd lleisiau o bob rhan o dde Cymru, er mai Aberdâr oedd canolbwynt y fenter. Caradog oedd y dewis naturiol i fod yn arweinydd y côr. Fe'u harweiniodd i fuddugoliaeth, gan ailadrodd y llwyddiant wrth iddynt amddiffyn eu teitl y flwyddyn ganlynol, y tro olaf i'r gystadleuaeth gael ei chynnal. Saif cerflun Caradog yn falch yn Sgwâr Fictoria yng nghanol tref Aberdâr. Ond eleni, bydd Caradogfest yn sicrhau bod y dref yn atseinio gyda'r cof am Caradog a llwyddiant ysgubol y Côr Mawr. Mae ystod gyffrous o ddigwyddiadau wedi'u cynllunio, gan ddechrau gyda lansiad arddangosfa a darlith Llafur yn Amgueddfa Cwm Cynon y penwythnos diwethaf. Efallai mai’r uchafbwynt fydd y côr o 400 a fydd yn perfformio yn Sgwâr y Llyfrgell ac sy'n cynnwys pobl o’r ardal leol ac yn ail-greu’r Côr Mawr. Bydd ysgolion lleol hefyd yn rhan ganolog o’r digwyddiad, gan sicrhau bod enw Caradog yn parhau ac Aberdâr yn cyfiawnhau ei henw da fel tref y gân.

Yr wythnos diwethaf, cawsom wybod am farwolaeth drist yr ymgyrchydd ysbrydoledig ac anhygoel, y Fonesig Deborah James, Bowelbabe. Cafodd y Fonesig Deborah ddiagnosis o ganser y coluddyn cam 4 yn 2016, a hithau ond yn 35 oed. Hyd yn oed gyda diagnosis angheuol, ni roddodd y gorau i godi ymwybyddiaeth o ganser y coluddyn. Aeth y diweddar newyddiadurwr, cyn-bennaeth ysgol a cholofnydd papur newydd ati i sefydlu You, Me and the Big C, a enillodd wobrau, ac ysgrifennodd yn ddewr mewn papur newydd cenedlaethol, gan sôn am ei brwydrau gyda’i salwch ar y teledu a’r radio. Aeth ar genhadaeth i wneud pawb yn ymwybodol o arwyddion a symptomau canser y coluddyn, gyda llawer o bobl yn dweud ei bod wedi achub llawer o fywydau am iddi fod yn agored a siarad yn ddewr am ei thaith gyda chanser y coluddyn, a gwneud pobl yn ymwybodol o arwyddion a symptomau’r salwch. Llwyddodd i godi'r swm anhygoel o £7.3 miliwn drwy Bowelbabe, a sefydlwyd ganddi, gan godi arian mawr ei angen ar gyfer ymchwil i ganser y coluddyn. Mae canser y coluddyn yn rhywbeth y mae pobl yn aml yn ei chael hi'n anodd siarad amdano, ac nid ydynt yn gwneud hynny am ei fod yn gwneud iddynt deimlo embaras. Mae mor bwysig, yng Nghymru, fod pob un ohonom yn sicrhau ein bod yn chwarae ein rhan i godi ymwybyddiaeth o ganser y coluddyn a’r arwyddion y mae angen i bobl edrych amdanynt i ddal y canser angheuol hwn cyn gynted â phosibl. Rwyf am gloi gyda’r neges olaf drist a phwerus gan y Fonesig Deborah ei hun:

'dewch o hyd i fywyd gwerth ei fwynhau; mentrwch; carwch yn ddwfn; peidiwch ag edifarhau am ddim; a gwnewch yn siŵr fod gennych obaith gwrthryfelgar bob amser. Ac yn olaf, cadwch lygad ar eich carthion—gallai achub eich bywyd.'