Part of the debate – Senedd Cymru am 4:02 pm ar 12 Gorffennaf 2022.
Diolch i'r Gweinidog am gyflwyno hyn heddiw, ac am roi golwg ymlaen llaw i ni ar y datganiad. A allaf ddechrau drwy groesawu cyfeiriad cyffredinol y cyhoeddiad heddiw? Fel disgybl a elwodd o addysg ddwyieithog, mae'n dda gweld bod addysg cyfrwng Cymraeg i ddisgyblion cynradd yn flaenoriaeth, gan ei bod yn bwysig dal plant yn ifanc i ddatblygu'r iaith.
Byddwn yn awyddus i ddeall sut y bydd y 23 ysgol newydd yn cael eu dosbarthu ledled y wlad. Ydyn nhw'n canolbwyntio ar leoliadau lle mae llai o siaradwyr Cymraeg? Hefyd, pa amserlen ydyn ni'n edrych arni er mwyn i'r projectau hyn fynd i dender a chael eu hadeiladu? A wnewch sicrhau bod y gyllideb hon yn chwyddiannol? Os nad yw projectau'n digwydd am ychydig flynyddoedd, a bod chwyddiant yn parhau i godi, sut allwn ni sicrhau nad yw hyn yn mynd dros y gyllideb?
Rydych yn sôn am ehangu 25 o ysgolion eraill. Sut y gallwn fod yn siŵr y bydd yr ehangiadau hyn yn ddigonol? Rydych yn nodi'r nod o gael 26 y cant o ddysgwyr blwyddyn 1 i dderbyn eu haddysg yn Gymraeg o 2026. A ydym ar y trywydd iawn ar hyn o bryd ar gyfer hyn, neu a oes angen i rai o'r ysgolion newydd yma gael eu hadeiladu i gyrraedd y targed hwnnw?
Rwyf wedi codi'r mater nesaf yma o'r blaen. Os yw'r ysgolion newydd hyn i gael eu hadeiladu, bydd angen eu staffio hefyd. Gan gymryd y 23 o adeiladau newydd, ac anwybyddu'r 25 o ehangiadau, yn ogystal â gofynion newydd y Cwricwlwm i Gymru i gynyddu addysgu'r Gymraeg mewn ysgolion cyfrwng Saesneg, bydd angen cannoedd o athrawon newydd sydd yn siarad Cymraeg yn rhugl. Sut y cyflawnir hyn, a sut yr ydym ni'n mynd i sicrhau bod gennym ystod dda o athrawon o wahanol gefndiroedd a chyda gwahanol brofiadau bywyd? A oes unrhyw ystyriaeth wedi'i roi i sut i ddenu myfyrwyr aeddfed i addysgu?
Mae fy mhwynt olaf yn ymwneud â'r newid o'r ysgol gynradd i'r ysgol uwch. Er bod twf addysg cyfrwng Cymraeg mewn ysgolion cynradd i'w groesawu, mae'n anos cyflawni'r un twf mewn addysg uwchradd oherwydd y niferoedd a dalgylchoedd dan sylw. Pa ddarpariaeth sydd ar waith i alluogi pontio llyfn rhwng disgybl sy'n gadael blwyddyn 6 ar ôl cael ei addysgu yn Gymraeg a dechrau ym mlwyddyn 7 mewn ysgol cyfrwng Saesneg neu ddwyieithog? Roeddem ni i gyd yn wynebu heriau wrth inni bontio rhwng ein haddysg gynradd ac uwchradd, ac mae angen inni sicrhau bod unrhyw rwystrau sy'n bodoli oherwydd y newid yn yr iaith y caiff disgyblion eu haddysgu ynddi yn cael eu lleihau a'u datrys.
Diolch am y datganiad unwaith eto, Gweinidog. Fel yr ydym wedi sôn o'r blaen, mae'r iaith Gymraeg yn perthyn i bob un ledled Cymru. Diolch.