Part of the debate – Senedd Cymru am 4:26 pm ar 11 Medi 2022.
Ar ran pobl Islwyn a chymoedd, trefi a chymunedau niferus Gwent yr wyf yn eu cynrychioli, hoffwn hefyd ddweud 'diolch' i'n llawforwyn ffyddlon, y Frenhines Elizabeth II am ei theyrnasiad hir, urddasol dros ei holl bobloedd. Mae sawl teyrnged wedi gwneud argraff arnaf, ond, fel y dywedodd Jenny Rathbone, Arlywydd Ffrainc, Emmanuel Macron, a ddywedodd,
'I chi, hi oedd eich Brenhines. I ni, hi oedd Y Frenhines.'
Symbol o undod, ac yn hynny o beth, symbol—symbol bendigaid—o obaith.
Heddiw fel cynrychiolydd y lle hwn yng Nghymdeithas Seneddol y Gymanwlad, rwyf wedi bod yn dyst uniongyrchol ar sawl achlysur i'r gwerthfawrogiad gwirioneddol a'r parch dyfnaf sydd iddi. Mae cenhedloedd a thiriogaethau'r Gymanwlad sy'n rhychwantu'r byd wedi bod yn llafar—[Anghlywadwy.] Mae mynegiant y galar hwnnw wedi bod yn fyd-eang. Heddiw, rydym ni'n byw mewn byd peryglus a byd anwadal, sydd ar hyn o bryd wedi colli seren arweiniol, fythol gyson. Ers dros 70 mlynedd, mae'r Frenhines Elizabeth II wedi arwain trwy esiampl. Mae hi wedi dangos drwy ei gweithredoedd wasanaeth cyhoeddus o'r defosiwn uchaf un. Mae ymadawiad ein diweddar Frenhines wedi esgor ar ymdeimlad dwfn a dwys o golled, tristwch torfol a llonyddwch wedi'i wreiddio yn ei chysondeb i ni i gyd. Arddelai ei ffydd Gristnogol gyda defosiwn dwfn a chyflawni'r dyletswyddau cyhoeddus uchaf yn y tir hwn tan yr oriau olaf. Ac rydym ni'n teimlo'r fath dristwch oherwydd, yn syml iawn, roedd pobl yn ei charu.
Llywydd, yn y lle gwleidyddol yma, yn y Siambr hon, yn aml mae llawer o dân ac anghytuno. Dyna drefn naturiol dadl wleidyddol ac ni all newid, ac ni ddylai chwaith. Fodd bynnag, roedd y Frenhines Elizabeth II yn dod â llonyddwch a thangnefedd y mae llawer wedi siarad amdanynt, gwasanaeth cyhoeddus pur o raddfa, natur a math gwahanol ac, y tu ôl i'r wên a'r disgleirdeb hwnnw y mae llawer wedi cyfeirio atynt, doethineb dwfn. Sbardunwyd ein Brenhines gan ymdeimlad ffyrnig o ymroddiad, fel y mae llawer wedi crybwyll, at ei haddunedau i wasanaethu ei deiliaid gyda dyletswydd. Fe wnaeth hynny ddegawd ar ôl degawd nes ei hymadawiad. Menyw—menyw gref—yn aml yn ei blynyddoedd iau, fel y mae eraill wedi sôn amdano, wedi'i hamgylchynu gan ddynion oedd yn teimlo eu bod yn gwybod yn well. Roedd hi'n ddynes mewn byd gwrywaidd, yn gosod esiampl i bawb. Ac o'r byd gwrywaidd hwn, ym 1952, cerddodd y fenyw hon, ac yna mam, mam-gu, hen fam-gu, gydag arweinwyr byd a siarad ag arweinwyr byd a dylanwadu arnynt am dros saith degawd.
Mae'r Frenhines, fel un o arweinwyr mwyaf y byd, yn aros gyda ni i gyd. Ond eto, drwy'r cenhedloedd, roedd hi'n aml i'w theimlo'n rhan o wead Prydain, fel rhan o'r Nadolig, o'r ystafell fyw, ac, i gymaint o deuluoedd ar hyd a lled ein Teyrnas Unedig, cyffyrddodd â chalonnau a meddyliau pawb yr oedd hi'n rhyngweithio â nhw. Fe wnaeth hi arwain trwy esiampl ac mae'n rhaid i ni i gyd geisio dilyn yr esiampl honno. Roedd hi'n gryf ac felly mae'n rhaid inni fod yn gryf, a chrio—rwy'n teimlo'r emosiwn yn yr ystafell heddiw. Ar brydiau, mae llawer yma wedi crio, hyd yn oed y rhai oedd yn teimlo na fydden nhw neu na allen nhw. Ond wrth i dristwch ein goddiweddyd, gwelwn olyniaeth esmwyth o'r Goron a arweiniodd, ac awn ymlaen gyda'n gilydd fel y Deyrnas Unedig, ac rydym yn symud ymlaen nawr gyda balchder. Y Frenhines Elizabeth, rydym ni wedi a byddwn ni yn seinio ein diolchgarwch i chi. Diolch yn fawr, a byddwn yn gwobrwyo eich gwasanaeth ffyddlon gyda'r geiriau yr hoffech chi eu clywed yn atseinio drwy'r tir hwn, sef 'Duw gadwo'r Brenin'.