Ie, ffigurau Cymru yn unig yw'r rhain, oherwydd rwy'n mynd i sôn yn awr, ym Merthyr Tudful, fod llai na dwy ran o dair o fenywod wedi cael eu prawf sgrinio, sy'n frawychus yn fy marn i ond nid yw'n syndod, a dweud y lleiaf, pan fo llawer o fenywod wedi dweud mai trefnu eu profion o amgylch eu gwaith oedd y prif rwystr ac fel y soniodd Russell George wrth agor y ddadl, mae menywod mewn sefyllfa lle maent yn gorfod defnyddio gwyliau blynyddol er mwyn gwneud apwyntiadau sgrinio serfigol. Nododd Jo's Cervical Cancer Trust hefyd mai dim ond un o bob pedair menyw oedd wedi gallu cael apwyntiad sgrinio canser cyfleus yn 2021, a dywedodd un o bob pum menyw eu bod wedi defnyddio gwyliau blynyddol fwy nag unwaith i fynychu apwyntiadau sgrinio serfigol. Ac mae 80 y cant o fenywod sy'n gweithio'n llawn amser yn methu cael apwyntiad sgrinio serfigol cyfleus, a 15 y cant wedi gohirio sgrinio am eu bod yn teimlo na allent gymryd amser i ffwrdd o'r gwaith.

Ond nid fy lle i yw dweud wrth y Siambr heddiw pa mor anodd yw hi i fenywod gael apwyntiadau sgrinio canser. Fodd bynnag, rwyf am ddefnyddio geiriau un o fy etholwyr, a gafodd drafferthion wrth drefnu ei phrawf. 'Ym mis Awst,' meddai, 'cefais lythyr gan fy meddyg teulu ynglŷn â fy apwyntiad sgrinio canser serfigol tair blynedd. Rwy'n gwybod ei fod yn bwysig ac roeddwn i'n lwcus fod gan fy meddygfa gyfeiriad e-bost, felly nid oedd raid imi deimlo'n anghyfforddus ynglŷn â ffonio. Ond er i'r feddygfa nodi fy e-bost ar yr un diwrnod, ni fu modd imi drefnu apwyntiad cyfleus tan fis Hydref. Mae fy ngwaith yn golygu bod rhaid imi fod yn y swyddfa ar rai dyddiau penodol ac ar adegau penodol, felly er fy mod yn bryderus ynglŷn â'r apwyntiad, nid oedd modd imi drefnu amser cynharach. Felly, byddaf yn aros deufis o'r dyddiad y cefais fy llythyr i gael y prawf. Er bod fy mos wedi bod yn gefnogol, mae'n gas gennyf feddwl am y menywod sy'n cael eu rhoi mewn sefyllfa lle mae'n rhaid iddynt drefnu gwyliau blynyddol ar gyfer apwyntiad meddygol.'

Nawr, un person yn unig yw hynny, ond caiff ei stori ei hailadrodd ledled Cymru. Gohiriodd fy etholwr ei sgriniad serfigol. Gallai'r canlyniadau fod yn drychinebus pe bai diagnosis o gelloedd canser posibl wedi ei wneud ar gam diweddarach, byddai ei chyfradd goroesi yn gostwng o 95 y cant wedi pum mlynedd neu fwy ar gam 1 i ddim ond 15 y cant ar gam 4. Ac fel y clywsom yn flaenorol, hyd yn oed pan fydd diagnosis wedi ei wneud o ganserau gynaecolegol, ychydig dros draean fydd yn cael eu trin o fewn 62 diwrnod ar y llwybr canser unigol, ac rwy'n credu bod honno'n sefyllfa annerbyniol i roi menywod a merched Cymru ynddi.

Ddirprwy Lywydd, i gloi, fe ddylai fod yn ddyletswydd arnom i gael gwared ar y rhwystrau hynny a gosod esiampl i hanner poblogaeth Cymru. Rhaid i gyflogwyr, a ninnau fel gwleidyddion hyd yn oed, sicrhau bod profion canser hanfodol yn cael eu cyflawni, fel bod menywod yn cael diagnosis ac yn cael eu trin yn gynt, ac ni allwn oedi hyn ymhellach. Felly, mae'n bryd inni ganolbwyntio ein hymdrechion ar ganserau gynaecolegol, ochr yn ochr â chwyddo ein gweithlu canser, ac yn anad dim, mae'n bryd profi, felly cefnogwch ein cynnig y prynhawn yma. Diolch.