3. Beth mae Llywodraeth Cymru yn gwneud i sicrhau cymorth digonol i aelwydydd gwledig ar draws Canolbarth a Gorllewin Cymru wrth iddynt wynebu heriau'r argyfwng costau byw? OQ58509

Diolch i Cefin Campbell am y cwestiwn. Mae Llywodraeth Cymru wedi buddsoddi dros £1.6 biliwn eleni mewn cymorth wedi'i dargedu ar gyfer costau byw a rhaglenni cyffredinol i roi arian yn ôl ym mhocedi pobl ac i helpu i leddfu'r argyfwng hwn. Mae hyn yn cynnwys, er enghraifft, cymorth i'r rhai nad ydynt ar y grid nwy i brynu LPG neu olew mewn swmp.

Diolch yn fawr iawn. Fel ŷch chi’n gwybod, mae cartrefi ledled y canolbarth a’r gorllewin yn dibynnu yn fwy ar danwydd off-grid megis olew a biomas na rhannau eraill o Gymru. Yn sir Gâr, mae 39 y cant o gartrefi heb gyswllt â’r grid nwy, 55 y cant ym Mhowys, a 74 y cant yng Ngheredigion. Mae hyn yn cymharu â chyfartaledd o 19 y cant ar draws Cymru. Yn wahanol i nwy, does dim cap wedi ei roi ar gost y tanwydd hwn. Mae un etholwr wedi cysylltu â fi yn dweud bod pris ei olew e wedi codi. Fe dalodd e, am 1,000 o litrau o olew, rhyw £269 flwyddyn yn ôl; mae hwnna wedi codi i £939 eleni. Ac yn y mini-gyllideb cwbl drychinebus wythnos diwethaf, fe gyhoeddodd y Torïaid rhyw £100 fel swm pitw sydd ddim yn mynd i wneud mwy na chrafu'r wyneb ar gyfer y math yma o aelwydydd. Brif Weinidog, er ein bod ni'n croesawu'r £200 ychwanegol mae Llywodraeth Cymru wedi ei roi, dwi'n gobeithio eich bod chi'n sylweddoli nad yw hyn chwaith yn ddigonol ar gyfer ardaloedd gwledig. Felly ydych chi'n ymrwymo i edrych ar ba gymorth ychwanegol ŷch chi'n gallu ei roi i gefnogi'r aelwydydd hyn?

I ddechrau, dwi'n cydnabod popeth mae'r Aelod wedi'i ddweud am y sefyllfa yn y gorllewin a faint mae pobl yn dibynnu ar y ffordd i gynhesu tai sydd ddim yn cael cymorth o gwbl nawr oddi wrth y Llywodraeth yn San Steffan. Mae nifer o bethau rŷn ni'n eu gwneud. Yn barod, rŷn ni wedi ymestyn y gronfa cymorth dewisol i roi mwy o help i bobl sy'n dibynnu ar brynu ynni yn y ffordd mae Cefin Campbell wedi setio mas. Mae cynllun newydd gyda ni, ac roedd hwn wedi cael ei agor ar ddiwedd mis Medi—£4 miliwn o bunnoedd i'r Fuel Bank Foundation. Mae hwnna'n mynd i roi help i bobl sy'n dibynnu ar prepayment meters, ond hefyd i roi help i bobl sy'n prynu olew yn y ffordd roedd yr Aelod yn awgrymu. A hefyd, wrth gwrs, rŷn ni wedi rhoi arian i awdurdodau lleol, ar ben yr arian maen nhw wedi'i gael i ddosbarthu i bob aelwyd sy'n talu'r dreth gyngor, arian maen nhw'n gallu ei ddefnyddio yn y ffordd sy'n addas i'w hardaloedd nhw. Roeddwn i'n falch i weld yn y cynllun mae Cyngor Sir Powys newydd ei gyhoeddi eu bod nhw'n mynd i ddefnyddio'r arian ychwanegol yna i helpu plant ac i helpu pobl anabl, ond hefyd, maen nhw'n mynd i roi—. Mae e yn Saesneg gyda fi fan hyn.

Fe fyddan nhw'n rhoi £150 i'r holl breswylwyr sy'n byw mewn cartrefi sydd â chyflenwad tanwydd oddi ar y grid.

Mae hwnna'n rhywbeth arbennig o dda i weld, a bydd hwnna'n help i'r bobl sy'n byw ym Mhowys yn ardal yr Aelod. Rydym ni'n fodlon, wrth gwrs, ystyried os oes mwy y gallwn ni ei wneud, ond rydym ni yn trial gwneud nifer o bethau'n barod.

Prif Weinidog, mae pobl mewn ardaloedd gwledig yn gwario 10 y cant yn fwy o'u hincwm ar danwydd ar gyfer eu ceir, felly a wnewch chi ddweud wrthyf beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i wella cysylltedd trafnidiaeth mewn ardaloedd gwledig fel nad oes rhaid i bobl ddibynnu ar danwydd ffosil?

Mae cyfres gyfan o bethau y mae Llywodraeth Cymru wedi eu gwneud dros nifer o flynyddoedd i fuddsoddi mewn cynlluniau o'r fath ym mhob rhan o Gymru, gan gynnwys, wrth gwrs, y Gymru wledig. Bydd pobl sy'n byw yn etholaeth yr Aelod yn poeni llai am y pethau y mae wedi eu codi gyda fi heddiw nag am y cwestiwn a fydd ganddyn nhw lai i fyw arno y flwyddyn nesaf o ganlyniad i'r penderfyniadau y mae ei Lywodraeth ef ar fin eu gwneud.

Jane Dodds—[Torri ar draws.] Jane Dodds.

Diolch, Llywydd. Prynhawn da, Prif Weinidog.

Diolch hefyd i Cefin Campbell am godi'r mater yma, a diolch ichi hefyd am siarad am gyngor Powys.

Bellach cyngor Democratiaid Rhyddfrydol sy'n gwneud penderfyniadau synhwyrol ar ran ei bobl, yn wahanol i'r weinyddiaeth flaenorol, y weinyddiaeth Geidwadol ac annibynnol. A gaf i ganolbwyntio ar un agwedd, os gwelwch yn dda, ar ein stoc tai gwledig? Mae llawer ohonyn nhw'n hen iawn ac wedi'u hinsiwleiddio'n wael, felly roeddwn i eisiau canolbwyntio ar insiwleiddio. Mae rhaglen Cartrefi Clyd Llywodraeth Cymru yn mynd rhagddi yn araf iawn. Rydym ni'n amcangyfrif y bydd hi'n cymryd tua 135 o flynyddoedd i inswleiddio cartrefi ar draws Cymru sydd mewn tlodi tanwydd. Felly, fy nghwestiwn i chi yw: beth all Llywodraeth Cymru ei wneud i gyflymu'r rhaglen Cartrefi Clyd ar draws Cymru fel bod etholwyr fel y rhai sy'n byw yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru wedi eu diogelu mewn gwirionedd rhag y sefyllfa erchyll hon maen nhw'n eu hwynebu? Diolch yn fawr iawn.

Wrth gwrs, rwy'n cydnabod yn iawn y sefyllfa y mae Jane Dodds yn ei nodi. Mae bob amser wedi bod yn her i'r rhaglen Cartrefi Clyd ddod o hyd i ffyrdd effeithiol o insiwleiddio eiddo nad oes ganddyn nhw y nodweddion sydd gan y rhan fwyaf o eiddo lle gallwch chi roi deunydd insiwleiddio mewn waliau ceudod ac ati. Rydym yn ailwampio'r rhaglen Cartrefi Clyd, yn fuan byddwn yn chwilio am y rownd nesaf o geisiadau gan bobl a fydd yn cyflawni'r rhaglen honno ar lawr gwlad, ac fe all hi fod yn sicr y bydd anghenion pobl sy'n byw yng nghefn gwlad Cymru, lle mae'r dulliau adeiladu a ddefnyddir yn y cartrefi hynny yn creu heriau penodol, yn hysbys iawn ac yn cael eu hamlygu'n gryf i'r rhai a fydd yn cyflwyno ceisiadau i Lywodraeth Cymru i redeg y cynllun ar ein rhan.