Part of the debate – Senedd Cymru am 2:39 pm ar 4 Hydref 2022.
Diolch yn fawr. Gweinidog, a gaf i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog Cyllid a Llywodraeth Leol ynghylch sicrhau tryloywder ac atebolrwydd mewn awdurdodau lleol? Tipyn o gefndir i'r rheswm pam yr wyf i'n gofyn y cwestiwn yma yw oherwydd, yn ward Ynysddu yng Nghaerffili, mae dwy chwarel wenwynig, o'r enw Tŷ Llwyd, sy'n diferu tocsinau heibio i dai pobl. Ym mis Mai 2022, cafodd ward Ynysddu ei hennill gan ddau ymgeisydd annibynnol, y Cynghorwyr Janine Reed a Jan Jones, ar addewid i adfer pwyllgor chwarel Tŷ Llwyd, oedd yn cynnwys aelodau o gabinet y cyngor, cynghorwyr a thrigolion lleol. Cytunodd arweinydd lleol cyngor Caerffili i ymweld â'r safle, ond gwrthododd ef ganiatáu i'r cynrychiolwyr lleol fynd gydag ef ar yr ymweliad. Ar ddiwrnod yr ymweliad, cafodd caniatâd ei wrthod i Gynghorwyr Reed a Jones, ynghyd â thrigolion lleol i fynd gydag arweinydd y cyngor ar yr ymweliad. Felly, a gawn ni ddatganiad gan y Gweinidog ar sut mae Llywodraeth Cymru yn sicrhau atebolrwydd a thryloywder mewn llywodraeth leol yng Nghymru? Hefyd, pa ganllawiau sydd ar waith i warchod hawliau cynghorwyr rhag grwpiau lleiafrifol? A beth y mae modd ei wneud i atal arweinwyr cynghorau Llafur Cymru rhag ceisio cau dadl drwy dawelu'r wrthblaid? Diolch.