3. Datganiad gan Weinidog yr Economi: Datblygu Economaidd Rhanbarthol

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:05 pm ar 4 Hydref 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 3:05, 4 Hydref 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch i chi am y cwestiynau. O ran prosiectau ynni, rwy'n credu y byddwch chi'n canfod cynigion am brosiectau ynni gwyrdd ym mhob un o'r pedwar rhanbarth. Nid y Ganolfan Dechnoleg Amgen ym Machynlleth yn unig sydd i'w gweld yn y canolbarth; fe fydd yna fwy yn cael ei wneud yn y fan honno. Ac mewn gwirionedd, mae Llywodraeth y DU wedi cadarnhau yn ddiweddar bod ganddyn nhw ddiddordeb mewn cynhyrchu mwy o ynni gwynt ar y tir hefyd. Mae hynny'n gymharol rad o gymharu â mathau eraill o gynhyrchu ynni, ond fe welwch chi gyfraddau sylweddol o gynhyrchu ynni gwynt oddi ar y môr yn y gogledd ac o amgylch bae Abertawe yn y môr Celtaidd hefyd. Felly, fe geir llawer o gyfle ac, wrth gwrs, mae'r brifddinas-ranbarth wedi prynu Aberddawan i fod yn safle ar gyfer cynhyrchu ynni gwyrdd. Ac nid datgarboneiddio ein cyflenwad ynni ni yw'r unig bwynt yn fy marn i; fe geir y gweithgaredd economaidd a'r lles sy'n dod yn ei sgil.

Rwy'n meddwl am Ddenmarc yn aml, ac nid yn unig am fod fy mrawd hŷn a'i deulu yn byw yno, ond, mewn gwirionedd, fe lwyddon nhw i gyrraedd pwynt gyda gwynt ar y tir yn benodol, gan ddechrau yn gynnar, a manteisio ar symud yn gyntaf, fe gawson nhw lawer iawn o fudd economaidd, nid dim ond o ran cynhyrchu ynni, ac rwy'n awyddus nad ydym ni'n colli golwg ar y cyfleoedd economaidd. Nid wyf i'n dymuno i ni ddim ond adeiladu llawer o brosiectau ynni yn agos atyn nhw a'u defnyddio nhw a dim ond eu cynnal nhw wedyn, rwy'n credu bod cyfle gwirioneddol i ni wneud llawer iawn mwy. Ac eto, mae honno'n enghraifft arall o'r hyn a allem ni ei wneud pe bai yna ddull parod gan Lywodraeth y DU, fe allem ni wneud mwy o ran buddsoddi, oherwydd fe allai rhywfaint o'r buddsoddiad o amgylch HyNet yng ngogledd-orllewin Lloegr a gogledd Cymru gael ei ymestyn; fe allem ni weld mwy hefyd ar draws y clwstwr diwydiannol ar draws dwyrain, gorllewin a de Cymru, ac fe fyddai hynny er ein lles ni i gyd.

O ran eich pwynt chi am drawsnewid cyfiawn, mae honno'n rhan allweddol o'n cynllun Cymru Sero Net ni. Rydym ni'n chwilio am drawsnewid sy'n rhoi cyfiawnder, ac nid dim ond troi ein cefnau ar ardaloedd a pheidio â bod â chynllun ar gyfer trosglwyddo o un math o gyflogaeth i'r llall. Ac nid yw hynny'n rhwydd o reidrwydd, ond fe geir cyfle gwirioneddol i wneud hynny. Mae llawer o'r sgiliau yn annhebygol o fod—. Fe fydd llawer o'r swyddi y mae hi'n annhebygol y bydd eu hangen nhw mewn 20 i 30 mlynedd yn parhau i ofyn sgiliau a fydd yn trosglwyddo i swyddi sy'n fwy newydd, a rhan o'n her ni yw sut rydym ni am ailsgilio pobl sydd ym myd gwaith eisoes. A dyna ran o'r rheswm pam mae'r Llywodraeth hon yn buddsoddi mewn cyfrifon dysgu personol, er enghraifft—felly, dysgu yn y gwaith. Ac rwyf i'n gwneud y pwynt yma'n rheolaidd, ac fe ges i sgwrs fore heddiw ynglŷn â hyn: mae gweithlu'r dyfodol gennym ni yma i raddau helaeth iawn. Y bobl a fydd yn gweithio ymhen 10 mlynedd, mae'r rhan fwyaf o'r bobl hynny yn y gweithlu eisoes. Felly, oes, mae angen newydd-ddyfodiaid yn dod i mewn—ni ddylem ni fyth ag ymddiheuro am ganolbwyntio ar y newydd-ddyfodiaid hyn a fydd yn dysgu sgiliau newydd, sy'n dod i mewn heddiw, yfory ac yn y blynyddoedd nesaf hyn—ond mae angen i ni sicrhau hefyd ein bod yn dwyn ein gweithlu presennol gyda ni ac yn darparu cyfleoedd iddyn nhw feithrin sgiliau newydd.

O ran llawer o'ch cwestiynau chi ynghylch porthladdoedd rhydd, ni wnaf i ddim ond dweud nad oes angen i'r Llywodraeth beidio â chanolbwyntio ar ennill cyfoeth cymunedol, ac mae honno'n rhan fawr o'n heconomi ni bob dydd a'r dull economi sylfaenol hefyd: sut rydym ni'n ceisio cadw cyfoeth yn y cymunedau; beth mae hynny'n ei olygu ar gyfer caffael lleol, nid yn unig yn y ceisiadau, ond yn y ffordd y mae pobl yn ymddwyn wedyn pan eu bod nhw wedi sicrhau'r contractau caffael hefyd—eu bod ni'n cadw at yr hyn ddywedon nhw y bydden nhw'n ei wneud. Mae honno'n rhan fawr o'r hyn y bydd angen i ni ei weld yn y rhaglen porthladdoedd rhydd hefyd.

Edrychwch, menter gan Lywodraeth y DU oedd hon, ac mae Llywodraeth Cymru wedi negodi hyd at y sefyllfa lle gallwn ni gytuno i ddefnyddio porthladd rhydd ar delerau y gwnaethom ni eu mewnosod. Ac mae tebygrwydd yn yr hyn yr ydym ni wedi ei gytuno arno a'r hyn y mae Llywodraeth yr Alban wedi cytuno arno hefyd. Felly, mae gennym amodau ynglŷn â gwaith teg yn y prosbectws, ac fe fyddech chi'n disgwyl i mi, nid yn unig yn gyn-undebwr llafur ac yn Aelod Llafur Cymru, ond fe fyddech chi'n disgwyl i mi, yn Weinidog mewn Llywodraeth sydd wedi ymrwymo i Gymru sy'n genedl gwaith teg, i weld y rheidrwydd i borthladdoedd rhydd fod yn rhan o hynny ac nid ar wahân i hynny. Felly, dyna sydd yn y prosbectws, ac ni fyddaf i'n cytuno ar unrhyw gais sy'n dod ymlaen ar sail crebachu telerau ac amodau i bobl, ar sail lleihâd mewn rheoliadau amgylcheddol, nac ar sail lleihâd o ran hawliau llafur. Ac fe fydd hwnnw'n benderfyniad didwyll, y ni sy'n gwneud y penderfyniad, yn ogystal â Llywodraeth y DU. Rwy'n barod i wrthod ceisiadau na fydd yn bodloni'r safonau hyn.

Yn ogystal â gweld yr hyn sydd yn y cais, rwy'n awyddus i weld sut y bydd hynny'n cael ei fonitro a'i reoli. Dyna pam y gwnaethom ni sefydlu peth o'r bensaernïaeth ar yr hyn sy'n cael ei alw yn ei hanfod yn bwyllgor y gweithwyr. Bydd rhai pobl yn gyfarwydd â chyd-bwyllgor undeb fel hwnnw mewn gweithleoedd eraill, lle mae gennych chi ffordd i undebau llafur fod yn rhan o'r hyn sy'n digwydd ar safle'r gwaith, ar safle aml-gyflogwr hefyd. Nid yw hynny'n rhywbeth mor anarferol â hynny o ran ynni, dur a mannau eraill hefyd.

Felly, rwy'n edrych ymlaen at dderbyn y ceisiadau, ond at y gweithgarwch hefyd. I mi, nid y prawf fydd a fyddwch chi'n gweld mwy o weithgarwch economaidd yn yr ardal honno, ond yn hytrach a fyddwch chi'n gweld mwy o weithgaredd yn gyffredinol, yn hytrach na gweithgarwch yn cael ei ddadleoli. Mae honno'n rhan o her a ddaeth o enghreifftiau blaenorol o ymyrraeth fel hyn: a allwn ni feithrin gweithgarwch economaidd sy'n wirioneddol gyffredinol ac nid dim ond ei symud o un rhan o'r wlad i'r llall?