Mewn ymateb i ddatganiad diwethaf y Gweinidog ar ddatblygu economaidd rhanbarthol ym mis Ionawr eleni, fe wnes i fynegi fy mhryderon i ynglŷn â'r diffyg sydd o ran nodi prosiectau ynni yn rhai o'r fframweithiau, yn enwedig yn sgil yr argyfwng costau byw a'r tlodi tanwydd cynyddol sy'n bodoli yng Nghymru. Ac megis dechrau oedd yr argyfwng bryd hynny. Mae ein hardaloedd ôl-ddiwydiannol ni'n cael eu taro yn wirioneddol; mae'r ardaloedd hyn yn uwch ar raddfa bregusrwydd ariannol Lowell, ac fe geir nifer fwy o fannau problemus o ran argyfwng ynni yno, yn ôl Cyfeillion y Ddaear.

Oherwydd gwasgariad anghyson y prosiectau ynni yn y dogfennau fframwaith economaidd rhanbarthol, a wnaiff y Gweinidog fynegi unwaith eto sut y mae ef am sicrhau y gall pob rhanbarth o Gymru elwa ar fwy o ddatblygiadau prosiectau ynni gwyrdd, gyda'r nod o wneud biliau ynni yn fwy rhesymol, yn enwedig wrth i ni barhau i wynebu argyfwng costau byw cynyddol? Mae hi'n amlwg ei bod hi'n rhaid i ni arbed i'r dyfodol fel na fyddwn ni'n gweld argyfwng arall fel hwn eto, a gaiff, yn fy marn i, ei gyflawni drwy fuddsoddi mewn ynni gwyrdd a sicrhau bod y diwydiant hwn yn cael ei wladoli a'i fod yn mynd yn eiddo'r cyhoedd.

Y tro diwethaf i mi godi'r angen i symud tuag at ynni gwyrdd o fewn y fframweithiau hyn, ymatebodd y Gweinidog drwy godi pryderon am drawsnewid cyfiawn, felly rwyf i am ddweud unwaith eto, felly, a gofyn i'r Gweinidog ystyried sefydlu comisiwn pontio cyfiawn, fel gallwn ni ddechrau pontio cyn gynted â phosibl yn wyneb yr argyfwng hwn a rhwystro argyfyngau ynni eraill neu niwed i'r hinsawdd.

Roedd yna sôn hefyd am borthladdoedd rhydd yn natganiad y Gweinidog heddiw. Ni chaiff porthladdoedd rhydd eu crybwyll yn aml, os o gwbl, yn unrhyw un o'r cyhoeddiadau ar gyfer datblygiad economaidd rhanbarthol, ac eto mae Llywodraeth Cymru yn lansio rhaglen porthladd rhydd gyda Llywodraeth y DU. Nid yw porthladdoedd rhydd yn newydd ac fe geir cryn gronfa o feirniadaeth yn eu cylch nhw. Mae myrdd o dystiolaeth yn dangos bod porthladdoedd rhydd yn mynd law yn llaw â chreu swyddi cyflog isel, adleoli swyddi tebygol, yn lle creu, a'r posibilrwydd o weithgarwch anghyfreithlon tra bydd unigolion a busnesau gwerth net cyfoethog ar eu hennill. Wrth gwrs, mae ei ddatganiad ef yn mynegi dyhead y Llywodraeth i greu swyddi gwell sy'n talu ac â sgiliau uchel, ac fe nododd y Gweinidog, yn y datganiad, ei bod hi'n rhaid i'r rhaglen porthladdoedd rhydd yng Nghymru gyfrannu at ein hamcanion ehangach ni, a pheidio â gwanio ein hamcanion ehangach ni i lunio Cymru gryfach, tecach a gwyrddach. Ond mae'n fy nharo i nad yw porthladdoedd rhydd yn cyd-fynd ag uchelgais y Llywodraeth yn hynny o beth.

Mae hi'n syml: ni allwn fod yn barod i gyd-fynd â hyn os yw hyn yn golygu erydu hawliau ac amodau gweithwyr, yn ogystal â thandorri safonau amgylcheddol. Ni allwn ni gyfaddawdu o ran ein hegwyddorion ni. I'r perwyl hwnnw, a wnaiff y Gweinidog amlinellu ei resymeg ef sy'n egluro cefnogaeth y Llywodraeth i borthladdoedd rhydd? Ac a fyddai'r Gweinidog yn cytuno y gallai problemau mewn ardaloedd sydd heb eu datblygu gael eu datrys gan fuddsoddiad a strategaethau adeiladu cyfoeth cymunedol heb unrhyw angen am borthladdoedd rhydd o gwbl?

Yn olaf, yn ei ddatganiad olaf ar y fframwaith datblygu economaidd rhanbarthol, fe godais i fater draen dawn gyda'r Gweinidog, ac yn benodol sut y dylid integreiddio'r fframwaith gyda'r warant i bobl ifanc i gadw doniau a gwella'r broses o greu swyddi yng Nghymru. Sut mae hyn yn cydweddu erbyn hyn â chefnogaeth y Gweinidog i borthladdoedd rhydd ar gyfer gwella datblygiad economaidd rhanbarthol?