Part of the debate – Senedd Cymru am 5:20 pm ar 4 Hydref 2022.
Oedd, felly roedd gennym amryw o grwpiau ffermwyr yn rhan o'r archwiliad dwfn ac yn y grŵp rhan—. Felly, mae yna ryw fath o brif grŵp ac is-grwpiau; dyna sut y gwnaethon ni e. Fe benderfynon ni na allen ni gael trafodaeth adeiladol gyda mwy na tua 12 o bobl yn y grŵp craidd, felly cawsom fath o fodel prif grŵp ac is-grwpiau, felly roedd aelodau o'r grŵp craidd hefyd yn eistedd ar y bordiau crwn a'r grwpiau rhanddeiliaid ac yn cyfrannu atynt. Roedd gennym ryw fath o is-strwythur mawr yn cyfrannu at argymhellion y grŵp craidd. Mae hynny i gyd yn y parth cyhoeddus, felly gallwch weld sut olwg sydd ar hynny.
Felly, ie, yn sicr iawn. Y consensws absoliwt ar draws y maes oedd, 'Mae'r hyn yr ydych chi'n ei wneud yn iawn, ond mae angen i chi ei wneud yn fwy, yn well, yn fwy cysylltiedig ac yn gyflymach', yn y bôn. Felly, doedd neb eisiau ei weld yn mynd yn arafach. A bu rhywfaint o drafod ynghylch a oedd y '30 y cant o'r tir' erbyn 2030 yn ddigon uchelgeisiol, ond y farn gonsensws oedd, pe byddem yn llwyddo i wneud hynny, byddem wedi gwneud newid sylweddol yn y ffordd y mae pethau'n digwydd yng Nghymru, oherwydd mewn gwirionedd, nid oes gennym unman yn agos i 30 y cant o'n tir mewn statws cadwraeth da, felly, mewn gwirionedd, mae'n ofyniad eithaf mawr, mewn gwirionedd; er hynny ei bod yn drist i ddweud hynny. Hefyd, y farn gonsensws oedd, pe bai chi'n cyrraedd 30 y cant o'r tir mewn statws cadwraeth da, byddech chi—. Oherwydd yr unig ffordd o wneud hynny yw gwneud hyn. Rwyf wedi gwneud yr holl berfeddwlad hefyd, oherwydd rhan o'r broblem gyda'n Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig a'r gwahanol dirweddau dynodedig eraill yw bod yr hyn sy'n digwydd o amgylch ymyl y rhain yn cael effaith fawr iawn ar yr hyn sy'n digwydd y tu mewn iddyn nhw, felly byddai'r 30 y cant yn ei ledaenu allan beth bynnag, sy'n dda i'w wybod.
Ond mae'n ymwneud â gwneud y pethau anodd hyn y bydd pobl—. Rydyn ni i gyd yn cytuno nawr, oherwydd rwy'n siarad mewn pethau strategol uchel, ond pan fo'n dod i'r pethau unigol, nid yw'n mynd i fod yn hawdd deall sut mae'r pethau hyn yn edrych. Bydd yn rhaid i bob sector newid. Bydd yn rhaid i bob un sector newid, Huw.
Ac yna ar ysgogi cyllid, mae gennym ni waith arloesol yn digwydd ar hynny. Mae gennym ni ddewisiadau anodd i'w gwneud a rhai sgyrsiau anodd i'w cael. Felly, er enghraifft, a ddylen ni fod yn annog y cynlluniau gwrthbwyso carbon i ddod i Gymru gyda'u llawer iawn o arian mawr? A'r ateb i hynny yw, 'Dim ond os allwn ni sicrhau bod yr hyn y maen nhw'n ei wneud wedyn yng Nghymru yn llesol ac yn unol â'n polisïau.'
Felly, nid wyf yn cael cynllun, dim ond ryw blanhigion, beth bynnag, dros y lle; a hefyd, nid wyf yn cael cynllun sy'n golygu nad yw'r bobl sy'n ei wrthbwyso yn gwneud unrhyw beth am leihau eu carbon, mewn gwirionedd. Felly, mae'n rhaid i hyn fod yn gynllun o'r dewis olaf, lle mae'r gweithredwyr eisoes wedi gwneud popeth y gallant ei wneud, a lle rydyn ni'n rheoli—ochr yn ochr â'n rheolwyr tir a'n ffermwyr ac yn y blaen—sut mae'r arian hwnnw'n cael ei ddenu i mewn a'r hyn y mae'n cael ei ddefnyddio ar ei gyfer. Mae honno'n llinell goch, yn sicr iawn, i ni. Felly, mae honno'n drafodaeth yr ydyn ni'n ei chael ar hyn o bryd gyda Llywodraeth y DU a gyda nifer o weithredwyr.
Ond buaswn i'n hoffi cael fy nwylo ar yr arian yna, dyna'r gwir amdani, felly, mae'n bwysig i ni; allwn ni ddim gwneud hyn gyda dim ond arian cyhoeddus yn unig. Felly, mae yna bot o arian yna, felly rydym ni'n gweithio'n galed iawn i drio gwneud hynny. Ond hefyd, mae gennym grŵp cyfan o bobl yn gweithio ar gyllid arloesol, gan ddefnyddio cyllid cyhoeddus i'w ysgogi, gan helpu ffermwyr i ysgogi arian iddyn nhw eu hunain, ac ati. Felly, mae honno'n sgwrs hollol newydd. Mae'r Llywydd yn mynd i wneud i mi ddod yn ôl rhyw dro arall i wneud hynny, felly does gen i ddim amser ar hyn o bryd.