1. Pa sgyrsiau diweddar y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'u cael gyda swyddogion eraill y gyfraith ynglŷn â datganoli cyfiawnder? OQ58479

Diolch am eich cwestiwn. Mae gennyf gyfarfod rhagarweiniol gyda'r Twrnai Cyffredinol newydd yn fuan, ac rwyf hefyd yn gobeithio cyfarfod â thîm gweinidogol yr Arglwydd Ganghellor a'r Weinyddiaeth Gyfiawnder maes o law. Wrth gwrs, byddaf yn gwneud yr achos dros ddatganoli cyfiawnder yn ystod y trafodaethau hyn.

Diolch am eich ateb. Yn ddiweddar cysylltodd etholwr â mi a oedd, yn anffodus, wedi colli ei mab ac sydd bellach yn rhan o grŵp sy'n ymgyrchu dros wneud crwneriaid yn atebol i gorff cyhoeddus. A ddylai cyfiawnder gael ei ddatganoli i Senedd Cymru? Rwy'n credu y dylai. Pa ystyriaethau a roddwyd gennych i'r mater hwn? Diolch.

Diolch am y cwestiwn atodol hwnnw. Mae mater llysoedd crwneriaid yn un pwysig, ac mae'n un a godwyd gennyf yn y Siambr hon sawl gwaith, ond hefyd fe gafodd ei ystyried yng nghomisiwn Thomas ac fe gyfeirir ato hefyd yng 'Sicrhau Cyfiawnder i Gymru'. A gaf fi ddweud, yn gyntaf oll, o ran eich etholwr—ac rwy'n gwybod fel rhywun sydd wedi cynrychioli llawer o bobl mewn llysoedd crwneriaid dros y blynyddoedd—fy mod yn cydymdeimlo'n fawr? Rwy'n gwybod beth yw effaith trychinebau o'r fath ar bobl, ar deuluoedd, trychinebau sy'n aros gyda hwy drwy gydol eu hoes. Rwy'n tybio mai'r man cychwyn, o ran atebolrwydd, fel gyda phob proses—ac wrth gwrs, llys cofnodi yw llys y crwner, felly mae iddo darddiad eithaf anarferol ond hanesyddol—pwysigrwydd annibyniaeth a gwahanu oddi wrth y Llywodraeth, felly, yn amlwg nid yw'n ymwneud ag atebolrwydd i ni fel Senedd nac i gyrff cyhoeddus, ond yn hytrach ei rôl o fewn y system farnwrol. 

Gan gofio hefyd fod llysoedd crwneriaid, y crwneriaid, i bob pwrpas, yn cael eu hariannu'n llawn yng Nghymru—cânt eu hariannu gan yr awdurdodau lleol; cânt eu hariannu'n gyhoeddus yn y ffordd benodol honno—ac rwy'n credu bod rôl naturiol i'r rheini fod o fewn system gyfiawnder ddatganoledig yn eu rhinwedd eu hunain, ac mae honno'n ddadl yr wyf wedi ei gwneud ac mae'n ddadl y byddaf yn parhau i'w gwneud. Rwy'n credu bod ganddo achos diymwad dros hynny yn ei hawl ei hun, o gofio pwrpas penodol llysoedd crwneriaid hefyd.