Part of the debate – Senedd Cymru am 3:24 pm ar 11 Hydref 2022.
Rwy'n croesawu datganiad y Gweinidog yn fawr iawn. Rwy'n croesawu unrhyw fesurau i'w gwneud hi'n haws i bleidleiswyr anabl, y rhai sydd ag anableddau corfforol a synhwyraidd, wrth fynd i orsaf bleidleisio. Weithiau, mae mynd i'r orsaf bleidleisio yn gallu bod yn anodd iawn ynddo'i hun i bobl sydd ag anableddau fel hyn. A beth mae pobl yn ei wneud? Dydyn nhw ddim yn trafferthu, oherwydd mae hi'n ormod o drafferth.
Rwy'n croesawu cofrestru pleidleiswyr yn awtomatig. Fe wnaeth llawer o fy etholwyr i a oedd wedi dod i bleidleisio i mi ddarganfod nad oedden nhw wedi eu cofrestru, mewn gwirionedd, ac roedd hynny'n hynod siomedig i mi, er nad felly i neb arall o reidrwydd. Ond, mewn difrif, mae honno'n broblem: pobl yn tybio eu bod nhw wedi eu cofrestru ac yna'n darganfod ar ôl cyrraedd yno nad ydyn nhw. Mae'r rhain yn tueddu i fod yn anghymesur o ifanc; ac yn tueddu i fod yn anghymesur yn bobl o ardaloedd mwy tlawd.
Yr un newid mawr sydd wedi gweithio yn dda iawn yw'r pleidleisiau post ar alw, mae'r rhain yn wir wedi bod yn llwyddiant ysgubol. Ond mae dwy broblem yn hyn o beth: niferoedd y bobl sydd, ar eu pleidlais bost nhw, yn cael ei gwrthod hi am eu bod nhw'n llenwi'r dyddiad y maen nhw'n ei anfon i mewn, ac nid dyddiad eu geni; a'r bobl nad yw eu llofnod nhw'n cyfateb i'r llofnod a anfonwyd i mewn ganddyn nhw. Yn aml, mae'r bobl hyn yn dioddef cyflyrau dirywiol, pethau fel sglerosis ymledol neu bethau fel clefyd Parkinson, ac mae eu llofnod nhw wedi newid dros amser. Felly, fy nghais i yw: a fyddai hi'n bosib dychwelyd y pleidleisiau hyn i'r bobl er mwyn caniatáu iddyn nhw gywiro'r gwallau hyn? Oherwydd y cyfan yr ydych chi'n ei wneud yw cymryd yr amlen allanol; nid ydych chi'n ddim yn cyffwrdd â'r bleidlais o gwbl.
Yr ail un yw: Mae gen i ofn nad yr anhawster wrth bleidleisio sy'n atal pobl rhag pleidleisio—ond diffyg awydd i bleidleisio o gwbl, ac mae honno'n her i ni ar y meinciau hyn i gyd sydd yma, ac aelodau pleidiau nad oes â chynrychiolaeth yma, i wneud i bobl ystyried eu bod nhw'n dymuno pleidleisio i ni.