7. Dadl Plaid Cymru: Y sector rhentu preifat

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:11 pm ar 12 Hydref 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Janet Finch-Saunders Janet Finch-Saunders Conservative 5:11, 12 Hydref 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n cyfeirio'r Aelodau at fy ffurflen datganiad o fuddiant ar berchnogaeth eiddo.

Rwy'n sefyll eto i gyfrannu at ddadl arall sy'n cyfeirio ac yn ceisio lladd ar y sector rhentu preifat. Nawr, gadewch imi ddweud o'r dechrau a heb unrhyw amheuaeth ei bod yn ffaith bod landlordiaid preifat yn cyfrannu'n helaeth ac yn sylweddol iawn at ddarparu cartrefi o ansawdd da a diogel ar draws Cymru. Mae'r mwyafrif o'r landlordiaid hyn wedi cofrestru gyda Rhentu Doeth Cymru, ac maent o ddifrif ac yn broffesiynol ynglŷn â'u rôl fel perchnogion cartrefi a landlordiaid. Siaradwch ag unrhyw un ohonynt ac fe fyddant yn dweud wrthych, 'Y cyfan a ddymunwn yw dod o hyd i denant da a fydd yn gofalu am fy ased—yr eiddo—a thalu eu rhent fel ei fod yn ei wneud yn werth yr ymdrech.'

Nawr, rwy'n credu bod y ddadl hon heddiw yn ganlyniad i fethiant parhaus Llywodraeth Lafur Cymru ers dechrau datganoli, ac nid ydych chi ym Mhlaid Cymru yn ddi-fai; rydych wedi bod yn y Llywodraeth yma yn y 23 mlynedd diwethaf. Gwelwyd adeiladu tai'n chwalu dros y 23 mlynedd diwethaf—mae nifer yr anheddau a gwblhawyd rhwng 2021-22 9.3 y cant yn is na chyn y pandemig. Nid ydych chi hanner ffordd eto hyd yn oed at gyrraedd y targed o 12,000 o gartrefi newydd y flwyddyn. Mae Llywodraeth Lafur Cymru hefyd wedi methu adeiladu tai cymdeithasol yng Nghymru, ac oherwydd yr hyn y galwch amdano yn awr mae'n ffaith bod nerfusrwydd ar gynnydd ymhlith yr asiantaethau landlordiaid cofrestredig. Dim ond tua 9,000 o gartrefi cymdeithasau tai ac awdurdodau lleol a gafodd eu hadeiladu rhwng 2010 a 2019. Hyd yma, mae eich methiant wedi arwain at 67,000 o aelwydydd ar restrau aros am dai yng Nghymru. Felly, peidiwch â dweud bod pobl yn mynd i fod yn ddigartref—mae eisoes yn digwydd.

Mae gwariant ar lety dros dro wedi cynyddu o £5 miliwn yng Nghymru yn 2018-19 i fwy na £20 miliwn yn 2021; cafodd 25,200 o bobl eu gosod mewn llety dros dro. Gadewch i mi ddweud wrthych, nid cartrefi bach braf, clyd yw'r rhain—maent yn ystafelloedd mewn clybiau golff, gwely a brecwast a gwestai. Mae gwestai cyfan yn Llandudno, cyrchfan i dwristiaid, yn darparu to uwch eu pennau i'n teuluoedd bregus.

Mae'r farchnad sector rhentu preifat yn pleidleisio gyda'i thraed. Mae'r darparwyr cartrefi gwerthfawr hyn yn gadael y farchnad. Ym mynegai hyder landlordiaid diweddaraf y Gymdeithas Genedlaethol Landlordiaid Preswyl, landlordiaid yng Nghymru sydd â'r lefelau hyder isaf o gymharu â landlordiaid ym mhob un o ranbarthau Lloegr. Mae data arolwg o aelodau'r gymdeithas yn dangos bod 26 y cant o landlordiaid yng Nghymru wedi gwerthu dros y 12 mis diwethaf; mae 49 y cant yn bwriadu gwerthu eiddo yn y 12 mis nesaf. Mae adfeddiannu gan landlordiaid wedi bod yn cynyddu'n gyson yng Nghymru yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, hyd at 150 yn ail chwarter 2022, o gymharu â dim ond 78 ar ddiwedd 2021.

Mae Plaid Cymru gymaint allan o gysylltiad—[Torri ar draws.]—ydy—a Llafur Cymru, nes eich bod wedi meddwl ei bod hi'n rhesymol—ac rydych yn dal i'w leisio, a chywilydd arnoch—rydych chi'n meddwl ei bod hi'n rhesymol cyflwyno beichiau pellach drwy Ddeddf Rhentu Cartrefi (Cymru) 2016. Mae Plaid Cymru'n galw am rewi rhenti ac ystyried moratoriwm ar droi allan, hyd yn oed pan geir ôl-ddyledion rhent difrifol—pam y byddai unrhyw landlord yn aros, yn trosglwyddo ased i rywun fyw ynddo, ac yna'n cael—