8. Pa asesiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud o'r angen am ddatgarboneiddio digidol? OQ58620

Gall technolegau digidol gynorthwyo'r ymdrech angenrheidiol i ddatgarboneiddio Cymru yn sylweddol. Fodd bynnag, gall y weithred o ddefnyddio, ei hun, greu ôl troed carbon. Datgarboneiddio digidol cynaliadwy felly yw uchelgais strategaeth ddigidol Cymru.

Prif Weinidog, mae mwy na 60 y cant o'r data digidol y mae cwmnïau'n ei gynhyrchu yn cael ei gasglu, ei brosesu a'i storio at ddibenion untro yn unig. Gallai hyn gynnwys hen daenlenni, nifer o ddelweddau bron yr un fath, neu'r miloedd ar filoedd o e-byst heb eu darllen neu wedi'u storio na fydd byth, byth yn cael eu hystyried eto. Caiff y math hwn o ddata ei alw'n 'ddata tywyll' neu 'ddata anstrwythuredig'. Ar hyn o bryd mae'n cynhyrchu 2.5 y cant o'r holl allyriadau carbon deuocsid byd-eang sy'n cael eu hachosi gan bobl, sy'n fwy na chyfanswm y sector hedfan at ei gilydd ar 2.1 y cant. Yn bryderus, mae maint y data tywyll yn tyfu ar gyfradd o 62 y cant y flwyddyn, a rhagwelir y bydd y carbon deuocsid dilynol sy'n cael ei gynhyrchu yn cyfrif am fwy na'r sectorau hedfan, modurol ac ynni gyda'i gilydd mewn dim ond ychydig flynyddoedd. Mae polisi'r Llywodraeth ac arloesi technolegol yn canolbwyntio'n bennaf ar ymdrin ag allyriadau carbon traddodiadol a dal a storio carbon heb ymdrin â phroblem gynyddol data tywyll, ond rhan o weledigaeth ddigidol y Llywodraeth hon yw hyrwyddo ffyniant a chadernid economaidd drwy groesawu a manteisio ar arloesi digidol. Gyda hyn mewn golwg, Prif Weinidog, pa gamau mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i sicrhau bod cyrff cyhoeddus a chwmnïau preifat yng Nghymru yn rhoi dulliau ar waith i ymdrin â'r carbon deuocsid o ddata tywyll? Diolch.

Diolch i Joel James am y cwestiwn yna. Fel mae'n digwydd, oherwydd nid wyf i'n gwneud unrhyw honiadau fy mod i'n arbenigwr yn y maes hwn, roeddwn i'n trafod yr union fater yna gyda phrif swyddog digidol Cymru yn ddiweddar iawn. Rwy'n credu ei fod yn gwestiwn pwysig oherwydd mae'n amlygu mater sydd mewn rhai ffyrdd ond wedi dod i'r fei mewn dadl gyhoeddus yn ddiweddar iawn. O'r drafodaeth a gefais, fy nealltwriaeth i yw bod dau ateb posibl i'r pwynt y mae'r Aelod wedi'i wneud. Yn gyntaf oll, mae cyfrifoldeb ar y cwmnïau mawr hynny sy'n storio data, gan gynnwys data sy'n cael ei storio yn y cwmwl, i roi camau ar waith y gallen nhw eu cymryd eisoes i leihau storio data tywyll ac felly i leihau ei ôl carbon. Yn y dyfodol, nawr bod hwn yn fater sydd wedi dod i fwy o amlygrwydd a mwy o ddealltwriaeth, pan fydd contractau'n cael eu taro rhwng cyrff cyhoeddus a busnesau eraill gyda'r darparwr data, dylai rhan o'r trefniadau contract newydd hynny fod yn ffordd y gall storio data yn ofer na fydd byth yn cael ei ddefnyddio na'i weld eto ddod yn rhan o'r cytundeb sydd gennych chi gyda'r darparwr, fel bod y data hwnnw'n cael ei waredu mewn ffordd nad yw'n arwain at yr effeithiau niweidiol y mae Joel James wedi'u hamlygu y prynhawn yma.

Diolch i'r Prif Weinidog.