5. Sut mae Llywodraeth Cymru yn gweithredu i sicrhau hawliau gweithwyr sy’n gweithio yn yr economi nos? OQ58716

Rydym yn defnyddio ein hysgogiadau a'n dylanwad i hyrwyddo gwaith teg ar draws ein heconomi, ond dim ond Llywodraeth y DU sydd â'r pwerau i wella hawliau gweithwyr statudol a'u gorfodaeth. Er hynny, rydym yn codi'r materion hyn yn gyson gyda Llywodraeth y DU.

Diolch, Weinidog. Pan oeddwn yn cerdded at y trên neithiwr, ar ôl i'r Senedd orffen, roeddwn yn ymwybodol iawn fod rhai o'r llwybrau cerdded ychydig yn unig, ac roedd yn dywyll, a phenderfynais ddilyn trywydd ychydig yn hwy, gan fentro colli trên, am y byddai'n teimlo'n fwy diogel gyda mwy o bobl o gwmpas. Mae arolwg cenedlaethol Cymru wedi darganfod nad yw menywod yn teimlo mor ddiogel â dynion pan fo'n dywyll. Mae 50% o ddynion yn teimlo'n ddiogel iawn, o'i gymharu â dim ond 23 y cant o fenywod. Pan fyddwn yn siarad am hawliau menywod sy'n gweithio yn economi'r nos a phan fyddwn yn sôn am eu grymuso, hoffwn ofyn sut y gallwn fynd i'r afael â'r broblem hon. Rydym eisiau i fwy o bobl ddefnyddio trafnidiaeth gyhoeddus i deithio i'r gwaith, ond mae cerdded i ac o orsafoedd trenau a gorsafoedd bysiau yn gallu teimlo fel pe baech yn cymryd risg, yn enwedig yn hwyr yn y nos. Felly, a gaf fi ofyn i chi, Weinidog, beth fyddwch chi'n ei wneud i ystyried hyn, i helpu i sicrhau bod mwy o fenywod, sy'n gweithio yn y nos ac sy'n gorfod teithio yn y tywyllwch, yn teimlo'n ddiogel wrth deithio i ac o'r gwaith? 

Rwy'n deall bod yna broblemau go iawn ynghylch a yw pobl yn teimlo'n ddiogel pan nad yw ardaloedd wedi'u goleuo'n dda. Rwy'n deall bod hwnnw'n bryder penodol i fenywod ac a ydynt yn teimlo'n ddiogel neu beidio, yn enwedig os ydynt yn teimlo eu bod yn cael eu dilyn neu fod rhywun yn agosach atynt nag y dylent fod, ac nid yw'n ymwneud â chydnabod y mater yn unig, mae'n ymwneud â'r hyn sy'n cael ei wneud amdano, a'r her o weithio gyda phartneriaid eraill. Mae'n ymwneud â busnesau, rhanddeiliaid eraill, mae hefyd yn ymwneud â sgwrsio gydag awdurdodau lleol am rai o'r cyfrifoldebau sydd ganddynt hwy, a sgwrsio gyda fy nghyd-Aelod sy'n gyfrifol am drafnidiaeth yma am y fframwaith trafnidiaeth a'r cyfleusterau rydym eu heisiau. Rwy'n credu ei fod yn gwestiwn teg i'w godi, yn enwedig ar yr adeg hon o'r flwyddyn, a byddaf yn sicr yn edrych ymlaen at sgwrs, nid yn unig rhwng fy swyddogion, ond gyda chyd-Aelodau yn y weinidogaeth drafnidiaeth dan arweiniad y Dirprwy Weinidog Newid Hinsawdd a chydweithwyr y tu allan i'r Llywodraeth.

Weinidog, gall economi'r nos fod yn gyflogaeth fregus weithiau, ond mae'n hanfodol i'n diwylliant, ein cymunedau a'r economi. Mae'r gweithwyr hyn wedi wynebu'r gwaethaf o gyfyngiadau symud y pandemig, felly mae'n hanfodol eu bod yn cael cefnogaeth i gael eu cefnau atynt. Pa asesiad, os o gwbl, y mae Llywodraeth Cymru wedi ei wneud o effaith y pwysau costau byw ar economi'r nos yng Nghymru?

Mae'r pwysau costau byw yn sylweddol ar draws economi'r nos a'r economi ymwelwyr, lletygarwch yn ehangach; mae unrhyw faes lle ceir gwariant dewisol o dan bwysau. Y pwysau o'r busnesau hynny a'u costau eu hunain ydyw wrth gwrs, felly y costau ynni a'r chwyddiant a welsom yn codi eto heddiw i dros 11 y cant, ac mae'n waeth na hynny mewn rhai sectorau wrth gwrs. Mae chwyddiant bwyd wedi cynyddu hyd yn oed ymhellach. Felly, mae honno'n her i gostau busnesau yn ogystal ag ynni, ac fel y dywedaf, pan fyddwch yn dibynnu ar bobl i wario gwariant dewisol ar bethau heblaw hanfodion, ni ddylai synnu pobl fod yna bwysau gwirioneddol yn y sector hwn a bod nifer o fusnesau eisoes yn lleihau eu dyddiau agor, eu horiau agor neu'r ddau.

Mae'n amlwg i mi fod rhai busnesau'n pryderu efallai na fyddant yn goroesi hyd ddiwedd y flwyddyn, heb sôn am y flwyddyn newydd. Dyna pam y mae'r penderfyniadau a fydd yn cael eu gwneud yfory mor bwysig mewn sawl ffordd, nid yn unig mewn perthynas ag ariannu gwasanaethau cyhoeddus, ond beth y mae hyn yn ei olygu i bobl, i'w pocedi ac i fusnesau sy'n dibynnu arnynt i allu mynd allan a gwario. Felly, nid wyf yn hyderus am y dyfodol, rwy'n wirioneddol bryderus, a dyna pam rwy'n chwilio nid yn unig am y dewisiadau sydd i'w gwneud ond natur hirdymor y rheini a'r gefnogaeth y gellir ei darparu, a sut y gall Llywodraeth Cymru adolygu'r ysgogiadau sydd gennym yn ymarferol pan fydd y Canghellor wedi gwneud ei benderfyniadau yfory.