'Y realiti dychrynllyd y gaeaf hwn, yw ein bod yn debygol o weld elusennau'n cael eu gorfodi i roi'r gorau i fwydo'r llwglyd fel y gallant helpu'r newynog, i dorri'n ôl ar gymorth i'r rhai mewn tai gwael fel y gallant ganolbwyntio ar y niferoedd cynyddol o bobl ddigartref, a rhoi'r gorau i helpu'r llai ffodus am fod rhaid iddynt flaenoriaethu'r anghenus.'

Nid fy ngeiriau i yw'r rhain, ond rhai Dr Rowan Williams a Gordon Brown yn eu rhagair i adroddiad Theos, sef melin drafod grefyddol sy'n canolbwyntio'n arbennig ar waith eglwysi wrth ymdrechu i leddfu'r lefel hon o bryder a phoen y mae ein cymunedau'n mynd drwyddo. Mae'n adleisio arolwg diweddaraf Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr, a ddaeth allan heddiw, ar effaith costau byw cynyddol ar fyfyrwyr yng Nghymru, oherwydd, yn amlwg, nid ydynt yn gymwys i gael unrhyw un o'r budd-daliadau hyn. Dywedodd naw o bob 10 o'r rhai a gymerodd ran yn yr arolwg fod eu hiechyd meddwl yn cael ei effeithio gan bryderon ariannol, a dywedodd eu chwarter fod yr effaith yn sylweddol, yn ogystal â nifer cynyddol yn prynu llai o nwyddau hanfodol, gan gynnwys, er enghraifft, cynnyrch mislif, yn ogystal â pheidio â rhoi'r gwres ymlaen cymaint yn eu cartrefi a bwyta llai. Yr hyn sy'n peri mwy o bryder i mi, rwy'n credu, yw eu bod yn dychwelyd at eu teuluoedd, neu gynilion, am help, ond yn gynyddol, mae'r argyfwng costau byw yn effeithio ar eu teuluoedd hefyd. Felly, nid oes unman i'r bobl yma droi.

Mae pawb sydd wedi siarad hyd yma wedi cytuno bod y sefyllfa'n hynod ddifrifol, a chawn wybod yfory a fydd gan wasanaethau cyhoeddus lai fyth o adnoddau i ymdopi â hwy, i'n tywys drwy'r gaeaf ofnadwy hwn. Felly, mae'n rhaid inni feddwl am ffyrdd eraill y gallwn ymdrechu i liniaru'r boen y mae ein cymunedau'n mynd drwyddi.

Roeddwn yn falch o gynnal lansiad y Bwrdd Ymddygiad Gorfodi yn y Pierhead heddiw. Rwy'n ddiolchgar iawn i'r Aelodau a'i mynychodd, gan gynnwys y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol, a roddodd amser i wrando ar beth oedd gan Catherine Brown, y cadeirydd, i'w ddweud, ac i gytuno i weithio gyda hi. Mae gan Catherine Brown yrfa hir a disglair fel gwas sifil, felly, fel cadeirydd y corff anstatudol hwn i Gymru a Lloegr, bydd ganddi lawer o brofiad o drafod gyda chyrff cyhoeddus a gorfodi rheoliadau. Mae'n gorff anstatudol, a sefydlwyd gan y diwydiant gorfodi sifil, a elwir fel arall yn feilïaid, ac a gefnogir gan sawl elusen flaenllaw ym maes cyngor ar ddyled, yn cynnwys Money Advice Trust, Christians Against Poverty a StepChange. 

Heddiw, dywedodd un o'r cynghorwyr arbenigol ar ddyled a oedd yn bresennol wrthyf beth a ddigwyddodd ar ôl iddi symud i gartref newydd a arferai fod yn eiddo i rywun a oedd i'w weld fel pe bai wedi cronni nifer fawr o ddyledion. Profodd gyfres o ymweliadau gan feilïaid, y rhan fwyaf ohonynt yn gwrtais ac yn gywir yn y ffordd y gwnaent eu gwaith. Ond roedd gan un yn arbennig, a oedd yn gweithredu ar ran awdurdod lleol, ymddygiad ymosodol ac adlewyrchai beth o'r dystiolaeth a glywsom yn ein hymchwiliad Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol i ddyled yn y pandemig. Mae hyn yn amlwg yn peri pryder mawr, ac mae angen inni sicrhau nad yw awdurdodau lleol, wrth orfodi dyled y dreth gyngor er enghraifft, yn cyflogi pobl sy'n gowbois nad ydynt yn cydymffurfio â'r gyfraith yn y diwydiant. Mae'n ffaith drist mai un o'r meysydd twf yn yr economi yn yr argyfwng hwn yw asiantaethau casglu dyledion, ac mae llawer o'r rheini'n masnachu yn niflastod pobl drwy brynu gorchmynion gorfodi llysoedd er mwyn ymdrechu i wneud arian ohonynt. Mae hon yn sefyllfa ofidus iawn, oherwydd pan fyddwch yn ymwneud â chasglwyr dyledion rydych chi felly, yn amlwg, yn cynyddu faint o ddyled sydd arnoch chi, ac weithiau mae'r taliadau a godant yn ddifrifol o afresymol.

Roeddwn eisiau mynd ar drywydd pwynt a wnaeth Paul Davies, ynghylch llenwi ffurflenni a'r anawsterau i lawer o bobl wrth wneud hynny. Rwy'n aml yn cofio geiriau Lynne Neagle yn dweud nad yw'r talebau Cychwyn Iach yn mynd i nifer fawr o'r bobl sydd â hawl i'w cael. Mewn uwchgynhadledd ynni a drefnais yn fy etholaeth, roedd hi'n ofidus clywed bod ymwelwyr iechyd yn dweud bod ceisio llenwi'r ffurflen i gael talebau Cychwyn Iach mor llafurus fel nad oes ganddynt amser i gwblhau'r cais ar ran y menywod incwm isel ar fudd-daliadau sydd angen yr £8.25 ychwanegol ym mlwyddyn gyntaf bywyd plentyn, a £4.25 y plentyn hyd at bedair blwydd oed. Felly, rwy'n credu bod yn rhaid inni edrych ar ffyrdd y gallwn helpu i wneud y sefyllfa hon yn haws. Rwy'n gobeithio y gallwn siarad â Llywodraeth y DU ynglŷn â gwneud Cychwyn Iach yn haws i'w gael.

Roedd gennyf ddiddordeb arbennig yn ymateb y Llywodraeth i'ch adroddiad a ddywedai fod Llywodraeth Cymru wedi sefydlu grŵp gorchwyl a gorffen i edrych ar fodel cyflawni a fydd yn ei gwneud hi'n bosibl defnyddio ffynonellau data awdurdodau lleol i dargedu gwybodaeth credyd pensiwn i aelwydydd a allai fod ar eu colled—