Diolch. Wel, yr hyn sy’n allweddol er mwyn cyflawni Deddf Cydraddoldeb 2010 yw argaeledd toiledau Changing Places, sy’n mynd y tu hwnt i ddarparu toiledau hygyrch safonol ac sydd wedi’u dylunio fel y gall pawb, ni waeth beth fo’u hanghenion mynediad neu namau neu ddibyniaeth ar gymorth gofalwyr neu offer arbenigol, ddefnyddio cyfleuster toiled gydag urddas ac mewn modd hylan. Maent yn doiledau hygyrch mwy o faint, gyda chyfarpar fel offer codi, llenni, meinciau newid i oedolion a lle i ofalwyr. Wrth siarad yma ynglŷn ag ymgyrch Changing Places yn 2019, dywedais, er i hyn gael ei lansio yn 2006, fy mod newydd fynychu cyfarfod grŵp llywio Changing Places, a oedd yn canolbwyntio ar ddod â Changing Places i siroedd gogledd-ddwyrain Cymru, gan ddechrau gyda thref yr Wyddgrug, gobeithio, lle mae ymgyrch dros doiled Changing Places yng Nghanolfan Daniel Owen yn parhau hyd heddiw. Câi ei chadeirio gan Kim Edwards, sydd â chyflwr atacsia Friedreich. Dywedodd fod y diffyg cyfleusterau presennol yn golygu nad yw pobl anabl yn mynd allan. Mae darparu toiled Changing Places addas yn darparu'r holl le a'r offer sydd eu hangen i atal pobl rhag gorfod cael eu newid ar lawr aflan, rhag peidio â chael eu newid o gwbl, neu hyd yn oed rhag peidio â mynd allan i'r gymuned yn y lle cyntaf. Ei geiriau hi. Roedd 16 mlynedd wedi bod bryd hynny ers imi glywed hyn yn cael ei godi gyntaf yn y lle hwn, ac eto, mae pobl fel Kim yn dal i orfod ymladd yr ymgyrchoedd hyn 19 mlynedd yn ddiweddarach.

Wrth holi’r Prif Weinidog yma fis diwethaf, dywedais fod

'TCC, Trefnu Cymunedol Cymru—Together Creating Communities, grŵp o arweinwyr cymunedol arbennig o sefydliadau ar draws sir y Fflint, Wrecsam a sir Ddinbych, wedi ymuno i weithredu gyda'i gilydd ar fater toiledau Changing Places. Maen nhw'n dweud er gwaethaf sicrwydd ynghylch eu darpariaeth gan Lywodraethau olynol Cymru yn mynd yn ôl ddau ddegawd, gan gynnwys gan rai sy'n parhau i fod yn Weinidogion yn y Llywodraeth hon, mai dim ond tua 50 o doiledau Changing Places sydd ar gael yng Nghymru gyfan o hyd.'

Pan ofynnais wedyn i’r Prif Weinidog

'pryd y bydd Llywodraeth Cymru'n galluogi pobl yng Nghymru nad ydyn nhw yn gallu defnyddio toiledau hygyrch safonol i gael eu hanghenion dynol sylfaenol wedi'u diwallu a'u hawliau cydraddoldeb wedi eu bodloni, i fwynhau diwrnod allan heb y straen o boeni am gael mynediad at gyfleusterau toiledau a thrwy hynny gynyddu eu hannibyniaeth a'u hiechyd a'u llesiant yn gyffredinol?' atebodd mai

'Awdurdodau lleol sy'n gyfrifol am y cyfrifoldebau yn y maes hwn.'

Dywedodd fod swyddogion Llywodraeth Cymru,

'yn olrhain yr arian sydd wedi ei ddarparu i awdurdodau lleol'.

Fodd bynnag, fel y mae Llywodraeth Cymru wedi'i gadarnhau i mi mewn ateb ysgrifenedig, nid oes ganddynt gronfa benodol ar gyfer darparu toiledau Changing Places. Yn ogystal, mae TCC yn datgan nad yw canllawiau Llywodraeth Cymru a gyhoeddwyd i awdurdodau lleol yng Nghymru yn cael eu dilyn yn gyson, a bod y canlyniad hyd yma wedi bod yn siomedig.

Mewn cyferbyniad, mae Llywodraeth y DU wedi lansio rhaglen doiledau Changing Places, gyda chronfa bwrpasol o £30 miliwn ar gyfer awdurdodau lleol ym mhob rhan o Loegr i helpu i gynyddu nifer y toiledau Changing Places yno. Felly, mae ein cynnig yn galw ar Lywodraeth Cymru i ddarparu mecanwaith ariannu addas a chanllawiau clir ar gyfer awdurdodau lleol i sicrhau bod darpariaeth deg o doiledau Changing Places ym mhob sir yng Nghymru. Mae TCC yn nodi, er enghraifft, pe gallai Llywodraeth Cymru ymrwymo i roi arian cyfatebol o leiaf ar gyfer un toiled Changing Places ym mhob sir, gellid sicrhau gorchymyn pryniant grŵp cenedlaethol am gost fras o £275,000 yn unig—£25,000 yr un; mae hynny'n cyfateb i ychydig dros £1 am bob unigolyn anabl yn y wlad.

Mae’r model cymdeithasol o anabledd yn dweud bod pobl yn anabl oherwydd rhwystrau mewn cymdeithas, nid oherwydd eu nam, ac mae diffyg cyfleusterau sylfaenol fel y rhain yn golygu bod pobl yn anabl, yn gaeth, yn ynysig ac yn ddibynnol ar eraill. Rwyf wedi clywed am rieni plant anabl yn cael matiau newid gan eu therapyddion galwedigaethol i'w defnyddio ar y llawr mewn toiledau cyhoeddus hygyrch. Er bod elusen Crohn's & Colitis UK yn datgan, yn gwbl briodol, fod angen gwell ymwybyddiaeth o anableddau anweledig, fel y gall pawb ddeall pam fod angen i rywun â chlefyd Crohn neu colitis ddefnyddio'r toiled ar frys, nid yw toiledau hygyrch cyffredin yn diwallu anghenion pob unigolyn anabl.

Mae budd economaidd hefyd i gyfleusterau Changing Places: denu pobl anabl a'u teuluoedd i ddefnyddio siopau, atyniadau i dwristiaid a lleoliadau lletygarwch. Gallai teuluoedd anabl gyfrannu’n sylweddol at yr economi, pan fo punt borffor y DU, pŵer gwario aelwydydd sy'n cynnwys pobl anabl, yn werth £274 biliwn.

Mae diffyg Changing Places yn fater cyfiawnder cymdeithasol, mater iechyd y cyhoedd, mater llywodraeth leol, mater rheoliadau adeiladau, ac yn anad dim, yn fater hawliau anabledd. Galwaf felly ar yr Aelodau i gefnogi, a Llywodraeth Cymru i weithredu, ar ein cynnig heddiw.