11. Dadl Fer: Rasio ceffylau: Ased economaidd ac ased chwaraeon i Gymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:26 pm ar 16 Tachwedd 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Dawn Bowden Dawn Bowden Labour 6:26, 16 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

Ond a gaf fi ddweud hanesyn byr iawn? Bydd y rhai ohonoch sydd mor hen â fi yn cofio Grand National 1992. Roeddwn yn yr ysbyty yn cael fy mab hynaf ar y pryd, ac roedd Grand National 1992 ym mis Ebrill, a'r enillydd oedd Party Politics, ac roedd hi'n bum diwrnod cyn etholiad cyffredinol 1992, ac fe roddais fet ar Party Politics, dim ond am ei bod hi'n etholiad cyffredinol, a Party Politics a enillodd y Grand National y flwyddyn honno, ac fe wnaethom adael yr ysbyty gyda fy mab, a'r lle cyntaf i fy mab ymweld ag ef erioed oedd gorsaf bleidleisio ar y ffordd adref. Ond beth bynnag, dyna fy anecdotau rasio.

Cafwyd llwyddiannau Cymreig eithriadol yn ddiweddar i jocis a hyfforddwyr, dros y clwydi ac ar y gwastad, dros y tymor neu ddau diwethaf. Cafodd llawer o'r perfformiadau gwych hyn eu cydnabod yn y gwobrau rasio ceffylau yn gynharach yn y mis, ac fe sonioch chi am David Probert, sef joci'r flwyddyn ar y gwastad, ar ôl marchogaeth dros 150 o enillwyr yn y 12 mis diwethaf, a hefyd hyfforddwr helfa genedlaethol y flwyddyn, Evan Williams, a lwyddodd i gael 53 o enillwyr ac ennill dros £900,000 mewn gwobrau ariannol yn y flwyddyn ddiwethaf. 

Ond wrth gwrs, mae rasio ceffylau, fel chwaraeon eraill, wedi wynebu cyfnod heriol iawn dros y ddwy flynedd ddiwethaf, a dyna pam y gwnaethom greu'r gronfa diogelu chwaraeon gwylwyr, i helpu chwaraeon sy'n ddibynnol ar wylwyr, fel rasio ceffylau, i wrthbwyso'r golled i incwm yn gysylltiedig â COVID, a chafodd y cynllun dderbyniad da. Unwaith yn rhagor, fel y nododd Llyr cafodd y tri chwrs yng Nghymru rywbeth tebyg i £1.7 miliwn o gyllid gan Lywodraeth Cymru i'w cael drwy'r cyfnod hwnnw yn ystod y pandemig.

Ond rwyf hefyd yn gwybod bod hyfforddwyr yn parhau i wynebu heriau, wrth geisio tyfu ac ehangu eu busnesau, gyda materion fel caniatâd cynllunio ac ardrethi busnes, ac rwy'n ymwybodol fod y diwydiant yn llunio cynnig i Lywodraeth Cymru ystyried pa gymorth pellach y gallem ei ddarparu i hyfforddwyr, ac rwy'n edrych ymlaen yn fawr at weld y cynnig hwnnw ac ystyried beth sydd ynddo.

Rwyf hefyd yn credu ei bod yn deg dweud mai dim ond os oes ganddo fframwaith rheoleiddio cryf yn sylfaen iddo y gall y diwydiant ffynnu, a dyna yw Awdurdod Rasio Ceffylau Prydain, fel y corff cydnabyddedig sy'n gyfrifol am reoleiddio rasio ceffylau, ac rwy'n ymwybodol fod yr awdurdod wedi cryfhau ei strwythurau llywodraethu yn ddiweddar, a gobeithio y bydd hynny'n rhoi mwy o bwyslais ar les ceffylau, cefnogi pobl yn y diwydiant a mynd i'r afael â materion yn ymwneud â chydraddoldeb, amrywiaeth, cynhwysiant, cyfrifoldeb cymdeithasol corfforaethol, trwyddedu cymdeithasol a chynaliadwyedd amgylcheddol.

Nawr, fel y mae eraill hefyd wedi sôn, rydym yn cydnabod y materion sy'n codi a'r pryderon ynghylch lles anifeiliaid, ac mae hynny wrth gwrs yn hollbwysig ar gyfer sicrhau llwyddiant parhaus y diwydiant. Mae rasio ceffylau ym Mhrydain yn cael ei weld gan lawer ymhlith y gweithgareddau anifeiliaid sy'n cael eu rheoleiddio orau yn y byd. A chyda'r RSPCA a World Horse Welfare, mae Awdurdod Rasio Ceffylau Prydain yn un o brif gefnogwyr y protocol lles ceffylau cenedlaethol. Ac mae o leiaf un swyddog milfeddygol Awdurdod Rasio Ceffylau Prydain ar ddyletswydd ym mhob digwyddiad rasio, a'i gyfrifoldeb yw goruchwylio lles ceffylau a sicrhau bod y safonau a osodir gan yr awdurdod yn cael eu cynnal. Oherwydd mae ceffylau rasio, fel pob anifail dof domestig, hefyd yn cael eu hamddiffyn o dan Ddeddf Lles Anifeiliaid 2006, ac o dan y ddeddfwriaeth hon, mae'n drosedd i achosi unrhyw ddioddefaint diangen i anifail neu fod perchennog neu geidwad yn methu darparu ar gyfer ei anghenion lles. Mae cod ymarfer Llywodraeth Cymru ar gyfer lles ceffylau yn esbonio beth sydd angen ei wneud i gyrraedd y safonau gofal y mae'r gyfraith yn eu gwneud yn ofynnol, sy'n cynnwys amgylchedd y ceffyl, ei anghenion ymddygiad, iechyd a lles. Ac mae swyddogion polisi yn gweithio ochr yn ochr â'r grŵp fframwaith iechyd a lles anifeiliaid ar ddiwygio'r codau, a daeth y cod diwygiedig ar gyfer ceffylau i rym ym mis Tachwedd 2018.

Ac rwy'n gwybod, fel y nododd Llyr unwaith eto, fod yna bryderon ynghylch yr hyn y mae'r diwydiant yn ei wneud i gefnogi materion yn ymwneud â gamblo cymhellol. Oherwydd er i Lywodraeth y DU gyhoeddi ei hadolygiad o Ddeddf Gamblo 2005 ym mis Rhagfyr 2020, fel y clywsom, mae'n ymddangos bod cynnydd ar gyhoeddi'r Papur Gwyn wedi arafu. A byddwn yn fwy na pharod i weithio gydag unrhyw un a wnaiff bwyso ar Lywodraeth y DU i symud ymlaen ar hyn, oherwydd mae'n waith pwysig iawn. Ond rwyf am fod yn gwbl glir fy mod yn cefnogi'r diwydiant yn yr ymdrechion y mae'n eu gwneud i gefnogi'r gwaith o leihau niwed sy'n gysylltiedig â gamblo, gyda mesurau syml iawn, fel gosod peiriannau arian parod i ffwrdd o'r cownteri betio neu'r bwcis, fel bod yn rhaid i unrhyw un sy'n defnyddio peiriant ATM roi'r gorau i fetio er mwyn gwneud hynny. Nod mesurau eraill yw sicrhau bod gamblo'n digwydd mewn ffordd deg ac agored, drwy sicrhau bod gan bob gweithredydd sy'n bresennol drwydded gweithredwr dilys a gyhoeddwyd gan y Comisiwn Gamblo, a bod unrhyw fwcis anghyfreithlon neu fwcis sy'n gweithredu'n amhriodol yn cael eu gwahardd o'r safle.

Felly, i orffen, Lywydd, drwy roi'r sicrwydd hwn i aelodau'r cyhoedd a'r rhai sy'n ymwneud â lles anifeiliaid a llywodraethu chwaraeon, gallwn ganiatáu i rasio ceffylau barhau i dyfu a ffynnu yng Nghymru. A chyda chefnogaeth pawb yn y Siambr hon, rwy'n hollol sicr mai dyna fydd yn digwydd. Diolch yn fawr.