7. Pa gamau y mae'r Gweinidog yn eu cymryd i wella iechyd y cyhoedd yng Ngorllewin De Cymru? OQ58698

Mae gwella iechyd y cyhoedd wedi ei nodi'n flaenoriaeth yn 'Cymru Iachach', ein strategaeth hirdymor ar gyfer iechyd a gofal cymdeithasol. Cefnogir hyn gan gynlluniau fel ein strategaeth rheoli tybaco a strategaeth 'Pwysau Iach: Cymru Iach'.

Weinidog, mewn sawl cymuned yng Ngorllewin De Cymru gwelwn lefel wael o iechyd y cyhoedd yn effeithio nid yn unig ar yr unigolion hynny a'u cyfleoedd mewn bywyd, ond ar y gwasanaethau iechyd y disgwylir iddynt eu trin. Mae iechyd y cyhoedd gwael yn effeithio'n sylweddol ar allu ein gwasanaethau iechyd a gofal, gyda chyfrannau sylweddol o'n cyllideb iechyd yn ymateb i ddewisiadau ffordd o fyw pobl. Mae ein cyfradd ysmygu, yfed alcohol, deiet gwael, a diffyg ymarfer corff yn peryglu bywydau pobl. A yw'n amser nawr i adolygu'r ymyriadau iechyd y cyhoedd i ddod o hyd i ffyrdd gwell o fynd i'r afael â lefel wael o iechyd y cyhoedd a gwneud hyn yn flaenoriaeth i'r GIG ac i'n gwlad? Diolch.

Diolch yn fawr am y cwestiwn hwnnw, Altaf. Mae mynd i'r afael â'r heriau iechyd y cyhoedd rydych wedi'u hamlinellu yn sicr yn flaenoriaeth i Lywodraeth Cymru. Fel y nodwyd gennych, mae gordewdra ac ysmygu yn sbarduno anghydraddoldebau, o ystyried eu heffaith ar ddisgwyliad oes a disgwyliad oes iach pobl, ac mae pobl yn yr ardaloedd mwyaf difreintiedig yn fwy tebygol o fod yn ordew neu'n ysmygu na'r rhai yn yr ardaloedd lleiaf difreintiedig. Dyna pam mae mynd i'r afael ag anghydraddoldebau iechyd yn greiddiol i'n cynigion i fynd i'r afael â gordewdra ac i gynorthwyo pobl i roi'r gorau i ysmygu. Ar ordewdra, rydym yn ymrwymo dros £13 miliwn o gyllid i'n cynllun cyflawni 'Pwysau Iach: Cymru Iach' ar gyfer 2022-24 i fynd i'r afael â gordewdra, gyda gweithredu i leihau anghydraddoldebau deiet ac iechyd ar draws y boblogaeth yn ganolog iddo.

Ar ysmygu, yn gynharach eleni, cyhoeddwyd ein strategaeth rheoli tybaco, a'n cynllun cyflawni dwy flynedd cyntaf ar gyfer 2022-24, ac i gydnabod yr anghydraddoldebau iechyd sy'n codi o ganlyniad i ysmygu, nodir bod mynd i'r afael ag anghydraddoldeb yn un o themâu craidd y strategaeth. Fe wnaethoch sôn am weithgarwch corfforol. Rydym hefyd yn rhoi pwyslais ar gynnal llesiant corfforol a meddyliol a bydd camau fel ein fframwaith presgripsiynu cymdeithasol sydd ar y ffordd yn ceisio rhoi pobl mewn cysylltiad â chymorth cymunedol i reoli eu hiechyd a'u llesiant yn well. Daeth ein hymgynghoriad ar y fframwaith drafft hwnnw i ben ar 20 Hydref, ac rydym yn dadansoddi ymatebion ar hyn o bryd.