Part of the debate – Senedd Cymru am 3:50 pm ar 22 Tachwedd 2022.
Rwy'n ddiolchgar iawn am y cwestiynau hynny ac yn sicr, byddwn i'n cysylltu fy hun â'ch sylwadau ar ddechrau'r cyfraniad, a oedd yn nodi ein bod ni'n gweld yr hyn sydd, yn y bôn, yn don newydd o gyni. Prin ein bod ni wedi llwyddo i ddal anadl ers yr un diwethaf, a bydd yn cael effeithiau o ran gwasgu ar safonau byw, ar gynyddu tlodi, ar gynyddu nifer y plant sy'n tyfu i fyny mewn tlodi, ac, fel y dywedodd Llyr Gruffydd, mae hynny'n ddewis—mae cyni yn ddewis gwleidyddol yn gyfan gwbl, ac yn ddewis gwleidyddol pwrpasol.
Rydym ni'n gwybod bod ffyrdd eraill y gallai Llywodraeth y DU fod wedi ymateb. Mae'r Resolution Foundation wedi dweud bod dirywiad o 19 mlynedd wedi bod mewn cyflogau, ac mae'r rhagolygon gwan am gyflogau a chwyddiant uchel yn golygu na fydd cyflogau'n dychwelyd i'w lefelau 2008 tan 2027. Petai cyflogau wedi tyfu ar yr un raddfa â chyn yr argyfwng ariannol mawr yn 2008 fe fydden nhw mewn gwirionedd yn £15,000 y flwyddyn yn uwch. Ac eto, mae hyn i gyd yn rhan o'r ymateb, mewn gwirionedd, i'r ffordd mae Llywodraeth y DU wedi cyflwyno cyni ac yn edrych i wneud hynny eto, sy'n amlwg o bryder mawr i ni o ran yr hyn y mae'n ei olygu i bobl yma yng Nghymru.
O ran rheolaeth ariannol eleni, wrth gwrs byddwch chi'n ymwybodol ein bod ni wedi cyhoeddi ein cyllideb atodol gyntaf yn gynharach eleni, a'r bwriad yw cyhoeddi cyllideb atodol arall ym mis Chwefror, ond, fel yr wyf i wedi crybwyll o'r blaen wrth gyd-Aelodau yn y Siambr, rydym ni wedi bod yn gwneud darn o waith yn edrych ar draws y Llywodraeth i weld beth y gallai fod yn rhaid i ni ei wneud o ran ail-flaenoriaethu i allu ymateb i bwysau chwyddiant yn y flwyddyn ariannol hon, ac i wneud hynny wrth i ni amddiffyn gwasanaethau cyhoeddus, yn ganolog iddo, gan ddiogelu'r gefnogaeth yr ydym ni'n ei darparu ar gyfer y rhai mwyaf agored i niwed.
Felly mae'r gwaith hwnnw'n mynd rhagddo ar hyn o bryd. Mae pwysau aruthrol drwyddi draw, yn enwedig ym maes iechyd, ond hefyd mewn mannau eraill. Ond, pan fyddwn ni'n dod i gwblhau'r gyllideb atodol, byddwn ni'n gallu rhoi mwy o fanylion o ran ble yr ydym ni wedi gallu ail-flaenoriaethu cyllid o i ymateb i rai o'r pwysau hynny, a beth fydd goblygiadau hynny. Ond rydym ni bob amser yn ymwybodol iawn o asesiadau effaith cronnol a phwysigrwydd deall yr effeithiau y mae ein dewisiadau yn eu cael ar y bobl hynny sydd â nodweddion gwarchodedig, neu nifer o nodweddion gwarchodedig. Felly, edrychwn ni drwy'r lens arbennig honno. Ond, fel yr wyf i'n ei ddweud, byddaf i'n gallu dweud mwy ar hynny pan fyddwn ni'n dod at y gyllideb atodol, ond yn ddiau, hwnnw'n yw'r math o ofod yr ydyn ni ynddo ar hyn o bryd.
Roedd y Prif Weinidog, yn ei drafodaethau â Phrif Weinidog y DU, yn gallu nodi amrywiaeth o bethau y gallai Llywodraeth y DU eu gwneud na fyddai mewn gwirionedd yn costio llawer o arian—pethau fel diddymu taliadau sefydlog ar fesuryddion rhagdalu, cefnogaeth i undebau credyd a darparu gwarant yn erbyn colli arian i helpu unigolion i sicrhau benthyciadau yno—nid pethau ofnadwy o ddrud y gallai Llywodraeth y DU fod yn edrych i'w gwneud. Ond gofynnodd ef hefyd bod y terfynau benthyca a'r arian wrth gefn wedi'u cytuno fel rhan o fframwaith cyllidol 2016 yn cael eu diweddaru yn unol â chwyddiant, ac mae hynny'n rhywbeth yr wyf i hefyd wedi'i godi gyda'r Prif Ysgrifennydd i'r Trysorlys. Mae hynny'n ymddangos yn beth ymarferol y gallai Llywodraeth y DU ei wneud.
O ran benthyca, ym mhob blwyddyn ers i ni gael pwerau benthyca rydym ni bob tro wedi bwriadu defnyddio ein pwerau benthyca llawn o fewn y flwyddyn ariannol honno, ond fel arfer, mae'n wir bod Llywodraeth y DU, erbyn diwedd y flwyddyn, yn rhoi cyllid ychwanegol i ni yn hwyr iawn yn y flwyddyn ariannol, sy'n golygu nad oes rhaid i ni fenthyg yn y flwyddyn benodol honno. Er mwyn ein helpu i gyfrif am hynny, yn y flwyddyn ariannol hon fe wnes i or-raglenni gyfalaf gan £100 miliwn. Wrth gwrs, roedd hwn yn benderfyniad a gafodd ei wneud cyn y chwyddiant presennol a'r senarios presennol, felly mae'n gwneud rheolaeth eleni yn arbennig o heriol. Ond rwy'n credu mai dyma'r peth iawn i'w wneud, i sicrhau'r cyllid gorau posibl sydd gennym ni ar gael i ni. Ond byddwn ni'n parhau, ac rwy'n gwybod y bydd eraill yn parhau, i gyflwyno'r achos y dylem ni gael cynnydd yn ein terfynau benthyca blynyddol yn ei grynswth, ac rydym ni'n cefnogi'r dadleuon sydd wedi cael eu gwneud gan, rwy'n gwybod, aelodau'r Pwyllgor Cyllid blaenorol y dylem ni gael cyfyngiadau benthyca darbodus yma yng Nghymru, fel bod y Senedd yn gallu cytuno ar beth yw lefel briodol o fenthyca a chytuno ar ein cynlluniau ad-dalu. Ac rwy'n credu mai hynny yw'r ffordd iawn ymlaen o hyd.
Ar gyfraddau treth incwm Cymru, wrth gwrs, rydym ni'n ystyried hyn bob blwyddyn. Mae hi ond yn ymddangos bod llawer mwy o ddiddordeb yn y peth eleni, gan gofio popeth sydd wedi bod yn digwydd draw yn San Steffan, a hefyd y pwysau eithafol sydd ar aelwydydd. Felly, ydym, wrth gwrs, rydym ni bob amser yn ystyried yr ysgogiadau sydd ar gael i ni, ond rydym ni'n gwneud hynny gan fod yn ymwybodol o faich treth cyffredinol pobl. Felly, byddwch chi wedi fy nghlywed i'n dweud ar ddechrau'r datganiad heddiw bod y baich treth ar ei uchaf ers 70 mlynedd, ac, yn amlwg, rydym ni wedi clywed beth fydd yr effeithiau o ran incwm gwario ar aelwydydd. Felly, pan fyddwn ni'n gwneud y penderfyniadau hynny, rydym yn ymwybodol o'r cyd-destun ehangach, gan gynnwys y dreth gyngor a'r hyn y mae arweinwyr awdurdodau lleol yn ei ddweud wrthym ni o ran sut y gallai fod angen iddyn nhw ymateb i ddefnyddio'r ysgogiad penodol hwnnw hefyd. Felly, mae'n benderfyniad sy'n cael ei wneud yn ei gyfanrwydd, ond byddwn ni'n darparu'r penderfyniadau hynny i'r Senedd, ochr yn ochr â'r gyllideb ddrafft, ar 13 Rhagfyr.