Part of the debate – Senedd Cymru am 5:04 pm ar 22 Tachwedd 2022.
A gaf i ddiolch i Luke Fletcher am ei gyfraniad a'r nifer o bwyntiau a wnaeth? Ar y dechrau fe wnaethoch chi nodi'r pwynt rhagweledol iawn, fod y ffaith bod gennym lai a llai o danau domestig nawr yn deyrnged i lwyddiant y gwasanaeth tân ac achub, ond, fel y nodwyd hefyd, mae'r heriau yr ydym yn eu hwynebu drwy newid hinsawdd ac, o bosibl, yr argyfwng costau byw wedi esblygu, felly mae'r pwysau'n parhau, ac mae'n bwysig iawn i'r gwasanaeth esblygu a chael y gefnogaeth i wneud hynny.
Rwyf am ymdrin â'r pwynt a wnaethoch o ran yr her bosibl sy'n wynebu pobl sy'n ceisio cadw'n gynnes mewn gwahanol ffyrdd os nad ydyn nhw, efallai, yn gallu fforddio cynhesu eu cartref yn y ffordd y bydden nhw wedi gwneud fel arfer—os ydyn nhw'n cysylltu gwresogyddion trydan neu'n defnyddio canhwyllau a phethau tebyg. Mae gan y gwasanaethau tân ac achub raglen o—. Rydym ni'n eu hariannu nhw trwy grantiau diogelwch cymunedol i fynd i mewn a gwneud y gwiriadau hynny. Rydym ni'n cysylltu'n agos iawn â nhw a chodwyd hefyd y dylem ni weld sut y gallem wneud hynny yn yr argyfwng costau byw, efallai i edrych ar rai o'r deunyddiau sy'n cael eu defnyddio, i wneud yn siŵr y gallwn ni fynd i'r afael â'r materion hynny, ac efallai chwilio am y peryglon hynny hefyd. Ond mae'n rhaglen hynod o gynhwysfawr i wirio pobl arbennig o agored i niwed hefyd—pobl fwy agored i niwed yn eu cartrefi. Ac mae'n golygu, yn amlwg, os ydym ni'n bwriadu ehangu'r swyddogaeth yn y dyfodol, mae hynny eisoes yn rhywbeth y maen nhw'n ei wneud, sef edrych ar y risgiau hynny ar aelwydydd pobl hefyd.
Fe wnaethoch grybwyll yn briodol, heriau'r system ar ddyletswydd yn ôl galw, a chyfeirioch at y prif swyddog, Roger Thomas, yng nghanolbarth a gorllewin Cymru. Rwy'n cael cyfarfodydd rheolaidd gyda'r tri phennaeth, ond hefyd yn unigol, ac yn ceisio mynd allan i'w cyfarfod ar leoliad. Y tro diwethaf i mi siarad â Roger Thomas, roedd pwyslais mawr ar bryderon ynghylch cynaliadwyedd y system RDS. Rydych chi'n iawn i ddweud, ers blynyddoedd lawer, y bu addasiadau bach yma ac acw, ac rydym wedi cyrraedd y pwynt nawr pan fo angen i ni edrych arno a mynd i'r afael ag ef, a dyna pam yr wyf wedi tynnu sylw ato yn y datganiad. Mae'n rhywbeth yr hoffwn iddyn nhw edrych arno ar y cyd, oherwydd mae modelau gwahanol mewn mannau eraill, ond nid her i Gymru yn unig yw hi—mae'n bodoli mewn cymunedau tebyg ar draws y DU. Pa un a oes pethau y gallwn eu gwneud yn y cyfamser o ran defnyddio'r dulliau dylanwadu ar draws y Llywodraeth i, efallai, weithio gyda chyflogwyr i ddweud, 'Mewn gwirionedd, rhyddhewch staff i fod yn rhan o'r system RDS.' Rydym ni wedi ymrwymo i wneud hynny, ond, yn amlwg, mae angen i ni edrych ar y tymor hirach, sut mae hynny'n gweithio, oherwydd mae bywydau pobl wedi newid, ac mae'r ffordd y mae pobl yn byw a gweithio wedi newid hefyd.
Yr hyn sy'n galonogol yw fy mod i wedi cael y pleser o gyfarfod—ychydig allan o'ch rhanbarth chi, Luke, yn y gogledd, yn y Rhyl—â rhai recriwtiaid newydd i'r gwasanaeth tân. Rwy'n credu eu bod nhw yn eu trydedd wythnos. Felly, roedden nhw'n frwdfrydig iawn, yn dod o bob cefndir gwahanol, gydag amryw o resymau pam yr oedden nhw wedi ymuno â'r gwasanaethau tân ac achub, ac roedd brwdfrydedd yno mewn gwirionedd ynghylch beth arall y gallai'r gwasanaeth tân ei wneud hefyd o fewn yr adnoddau sgiliau hynny sydd ganddyn nhw. Felly, rwy'n credu bod cyfle yna, ond, fel y dywedais i, rwy'n credu bod yn rhaid i ni fynd trwy'r heriau hynny o ran edrych ar hyfforddiant a chael y sicrwydd hynny gan y gwasanaethau unigol, a sicrhau y gallwn gael y dadansoddiad priodol hwnnw a gweld sut yr ydym yn symud ymlaen a mynd i'r afael â'r materion ehangach hynny.
Fe ymdriniaf yn gyflym â'r pwyntiau sy'n ymwneud â chyflog diffoddwyr tân, ac wrth gwrs, rydym ni mewn sefyllfa wahanol iawn yng Nghymru o'i chymharu â mannau eraill yn y DU, o ran sut mae'r gwasanaethau tân ac achub yn cael eu hariannu. Felly, nid ydym yn eu hariannu'n uniongyrchol. Yn amlwg, mae'n digwydd drwy Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru ac ardollau awdurdodau lleol. Rwy'n cyfarfod yn rheolaidd ag Undeb y Brigadau Tân hefyd. Cefais gyfarfod â nhw yn ddiweddar, yr wythnos diwethaf, felly beth allwn ni ei wneud, efallai, i roi'r pwysau hwnnw i gael cyllid pellach, o bosibl gan y Swyddfa Gartref drwy gyllid y sector cyhoeddus i gefnogi'r diffoddwyr tân wrth iddyn nhw symud ymlaen hefyd.