5. Cynnig i gymeradwyo Cyllideb Comisiwn y Senedd ar gyfer 2023-24

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:44 pm ar 23 Tachwedd 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mike Hedges Mike Hedges Labour 3:44, 23 Tachwedd 2022

(Cyfieithwyd)

A gaf fi ddiolch i’r Comisiynydd am ei ddatganiad? Ac rwy'n croesawu'r hyn y mae wedi'i ddweud heddiw yn fawr, er, i ryw raddau, nid wyf yn ei groesawu, gan ei fod wedi newid yr hyn roeddwn am ei ddweud yn union yn fy araith y prynhawn yma. Roeddwn yn aelod o’r Pwyllgor Cyllid a fu’n craffu ar gyllideb y Comisiwn. Ar yr wybodaeth a ddaeth gerbron y Pwyllgor Cyllid, roedd y penderfyniad a wnaed yn un cywir yn fy marn i. Hoffwn dynnu sylw at ddau argymhelliad: mae’r pwyllgor yn argymell bod Comisiwn y Senedd yn mabwysiadu dull cydweithredol o leihau’r defnydd o ynni ar ystad y Senedd ac yn ymgysylltu â’r Aelodau, eu staff a staff y Comisiwn i gasglu syniadau ac i gynllunio a gweithredu prosiectau a pholisi fydd yn cyflawni’r nodau hyn. Dim ond am ddau ddiwrnod yr wythnos y byddaf yn defnyddio fy swyddfa yma. Nid oes angen gwresogi'r swyddfa honno ar wahân i ddydd Mawrth a dydd Mercher. A dweud y gwir, fe af hyd yn oed ymhellach: nid oes angen gwresogi'r ystafell honno ar ôl 10 o'r gloch ar ddydd Mawrth ac amser cinio ar ddydd Mercher. Felly, dyma'r pethau lle mae angen inni edrych ar yr hyn y gallwn ei wneud i helpu, yn hytrach na dweud, 'Bai'r Comisiynwyr yw hyn', neu, 'Bai rhywun arall yw hyn.' Beth y gallwn ni ei wneud?

Mae'n rhaid lleihau'r defnydd o ynni, ac rwy'n gobeithio y bydd y Comisiwn yn cymeradwyo cynllun i leihau'r defnydd o ynni, ond rwyf hefyd yn gobeithio y bydd yr holl Aelodau yma'n gwneud awgrymiadau fel fy un i o ran yr hyn y gellir ei wneud pan nad ydynt yn defnyddio eu swyddfeydd. Mae rhai pobl yn defnyddio'u swyddfeydd neu mae ganddynt staff yn eu swyddfeydd drwy'r amser, ac mae hynny'n unol â'r rheolau ac yn berffaith iawn, ond i'r rhai ohonom nad ydynt yn gwneud hynny, mae arbedion i'w gwneud.

Hefyd, hoffwn i’r Comisiwn ystyried manteision ariannol a gweithredol, neu fel arall, prynu rhydd-ddaliad Tŷ Hywel yn hytrach nag ymestyn y les gyfredol. Rwy'n bryderus iawn ein bod yn ôl pob golwg yn gaeth i les yma sy'n mynd i bara am byth. Roedd rhai ohonom yn awyddus ar un adeg i ddefnyddio Neuadd y Ddinas yn hytrach na Thŷ Hywel. Roeddem yn aflwyddiannus gyda’r dadleuon hynny, ac nid wyf yn mynd i’w hatgyfodi. Ond os ydym am aros yma, prynwch y lle. Bydd yn llawer rhatach yn y tymor hir.

Yn olaf, proses gyllidebol dwy haen: credaf fod hynny’n rhywbeth sy’n sylfaenol anghywir. Rydym yn gosod y gyllideb drwy’r system hon ar gyfer Comisiwn y Senedd, yr archwilydd cyffredinol a’r ombwdsmon. Cânt eu hariannu gan y Senedd gyfan drwy'r Pwyllgor Cyllid. Nid ydynt yn cael eu cymharu â, 'A fyddai'n well gwario'r arian hwn ar iechyd, a fyddai'n well gwario'r arian hwn ar awdurdodau lleol, a fyddai'n well gwario'r arian hwn ar faterion amgylcheddol?' Cânt eu barnu yn erbyn absoliwt yr hyn y maent yn gofyn amdano. Ni chredaf mai dyna'r ffordd iawn o fynd o'i chwmpas hi. Ni chredaf fod hynny'n deg â gwasanaethau eraill, ac mae hefyd yn anffodus—fe soniaf am yr archwilydd cyffredinol a'r ombwdsmon—eu bod yn mynd i mewn ac yn edrych ar awdurdodau a sefydliadau sy'n brin o arian, ond nid ydynt yn brin o arian eu hunain, felly ni allant ddeall y problemau sy'n wynebu'r sefydliadau hynny. Fy nisgwyliad, ar wahân i iechyd, yw y bydd pob gwasanaeth cyhoeddus arall yn cael ei drin yn llai hael na’r rheini sy'n cael eu cyllidebau yn uniongyrchol gan y Senedd.

Mae hwn yn gwestiwn i bob plaid: a yw’r dull presennol o ariannu’r Comisiwn, yr ombwdsmon a’r archwilydd cyffredinol yn deg? Os ydym yn dadlau rhyngddynt hwy ag iechyd neu lywodraeth leol, yn sicr, ni fyddent yn cael y lefel o gymorth rydym yn ei rhoi iddynt ar hyn o bryd. A ddylai'r Senedd osod cynnydd canrannol ar gyfer pob un cyn i'r Pwyllgor Cyllid archwilio eu cyllidebau, fel mai'r cyfan rydym yn edrych arno yw sut y maent yn dod i lawr i'r ffigur hwnnw, ac nid y swm y gofynnant amdano?

Rwyf wedi codi hyn droeon yn y gorffennol, ond ymddengys fy mod yn gwthio wrth ddrws mwy agored y tro hwn, felly rwyf am bwysleisio'r pwynt. Rwyf wedi gofyn o'r blaen ym mhob un o gyllidebau'r Comisiwn, bron â bod, i beidio â chynyddu cyllideb y Comisiwn yn fwy na'r cynnydd yng ngrant bloc Cymru. Os bydd y Comisiwn yn cynyddu mwy, mae'n edrych fel pe baem yn rhoi ein hunain uwchlaw gwasanaethau cyhoeddus y mae pobl yn dibynnu arnynt yng Nghymru.

Rwy'n mynd i ddweud rhywbeth hyd yn oed yn fwy dadleuol nawr: a oes angen y bwrdd taliadau arnom? A allwn ei fforddio? A yw'n ddefnydd da o adnoddau prin? A oes dulliau eraill o wneud yr hyn y mae’r bwrdd taliadau yn ei wneud am gost lawer is? Rydym eisoes wedi pennu bod ein cyflogau’n gysylltiedig â chodiadau cyflog yng Nghymru, ac roeddwn yn sicr o blaid hynny pan gafodd ei wneud, fel y rhan fwyaf o bobl yma rwy'n credu, fel nad ydym yn cael ein trin yn llai ffafriol na phobl Cymru.

Rydym yn parhau i gadw'r sefydliadau drud hyn, ac mae'r bwrdd taliadau yn un, sy'n mynd ag arian oddi wrth ein gwasanaethau allweddol. Felly, Ddirprwy Lywydd, gwn na allwn benderfynu cael gwared ar y bwrdd taliadau heddiw—er, pe bawn yn credu y gallem wneud hynny ac yn credu y gallwn gael pleidlais arno, byddwn yn cynnig hynny—ond a gawn ni ofyn iddo gael ei archwilio fel y gallwn weld a allwn wneud hebddo? Mae'n costio llawer iawn o arian i ni, arian y gallwn feddwl am lawer o ffyrdd gwell o'i wario.