Rwyf am ddechrau fy sylwadau lle gorffennodd Tom Giffard. Hoffwn ddiolch i Gadeirydd y pwyllgor ac ysgrifenyddiaeth y pwyllgor am yr holl waith a wnaethant ar gynhyrchu'r adroddiad hwn. Roedd yn un o'r ymchwiliadau pwyllgor dymunol hynny gan eich bod bob amser yn dysgu pethau ar bwyllgorau, ac mae gwrando ar brofiadau bywyd gwahanol bobl bob amser yn rhan bwysig o ddysgu am effaith, neu ddiffyg effaith weithiau, polisi a’r hyn y mae’r Llywodraeth yn ceisio'i wneud. Ac wrth ddwyn y Llywodraeth i gyfrif, mae bob amser yn ddefnyddiol gwrando ar yr hyn sydd gan bobl i'w ddweud, ac ni chredaf fod angen inni drafod lle chwaraeon yn ein bywydau y prynhawn yma. Nid oedd ond angen imi wrando ar fy mab 12 oed yn sôn ei fod yn gwisgo'i grys pêl-droed i'r ysgol ddydd Gwener diwethaf i wybod pa mor bwysig oedd hynny iddo. Ac roedd sefyll yn y stadiwm yn gwylio Cymru’n cerdded allan o’r twnnel, am y tro cyntaf yng nghwpan y byd ers 1958—prin y gallaf egluro sut roedd hynny'n teimlo—a chanu ein hanthem genedlaethol ymhlith yr holl gefnogwyr gwahanol o bob rhan o’r byd, a gwylio ein chwaraewyr yn sefyll yno ar y cae, yn rhywbeth a fydd yn aros gyda mi am weddill fy oes, ac mae'n rhywbeth sydd wedi bod yn uchelgais i mi ar hyd fy oes. Ac mae’n bwysig, felly, ein bod yn rhannu’r gallu i fwynhau chwaraeon a mwynhau gweithgarwch corfforol gyda phobl ar draws ein holl gymunedau.

Ac yn sicr, mae rhai problemau wedi’u nodi yn yr adroddiad, ac rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog yn ymateb i’r rheini yn ei sylwadau. Ond hoffwn ganolbwyntio, yn yr amser byr hwn, ar ddwy elfen o’r rhwystrau a allai ddal pobl yn ôl ac atal pobl rhag cymryd rhan mewn chwaraeon a gweithgarwch corfforol. Daearyddiaeth yw'r cyntaf, a'r ail yw ffactorau economaidd-gymdeithasol. Yn rhy aml o lawer yn y Siambr hon, byddwn yn siarad am ddaearyddiaeth mewn termau du a gwyn iawn—y gwledig yn erbyn y trefol, y gogledd yn erbyn y de ac yn y blaen—ond os ydych yn byw ym Mlaenau'r Cymoedd, nid ydych yn ffitio’n hawdd i’r naill neu’r llall o’r categorïau penodol hynny, a gall y rhwystrau ddal i fod yn anorchfygol. Os nad oes gennych arian, neu os nad oes bws, nid yw'n gwneud gwahaniaeth a oes cyfleusterau chwaraeon ar gael yng Nghaerdydd neu'n rhywle arall gan na allwch gyrraedd yno, ac os ydych yn cyrraedd, ni allwch gyrraedd adref. Os na allwch fforddio talu'r bil gwresogi, a bod eich rhieni'n poeni nawr am fod y Nadolig ar y ffordd, nid ydynt yn mynd i allu talu i fynd i nofio na thalu'r ffioedd i fod yn aelod o dîm pêl-droed ac ati. Felly, mae’r rhwystrau hynny'n rhwystrau gwirioneddol, ac maent yn bodoli yn y cymunedau rydym yn eu cynrychioli heddiw, ac nid oes gwrthgyferbyniad amlwg rhwng un rhan o Gymru a rhan arall o Gymru, oherwydd os ydych yn dlawd yn Butetown, mae gennych yr un rhwystrau i'w goresgyn wrth geisio cael mynediad at gyfleusterau chwaraeon.

Ond fy nyhead i, wrth gynrychioli Blaenau Gwent, yw inni gael yr un cyfleoedd i gynhyrchu’r Gareth Bale nesaf ag sydd gan yr Eglwys Newydd yng nghanol Caerdydd. Rwyf fi eisiau i fy mhlant—. Mae fy mab yn byw yn y Gelli Gandryll; rwyf am iddo gael yr un cyfle â phlentyn sydd wedi'i fagu yn etholaeth Jenny yng nghanol Caerdydd. Yn rhy aml o lawer, nid ydynt yn ei gael, a dyna'r realiti. Yn rhy aml o lawer, nid oes gan ein cymunedau tlotaf y cyfleusterau sydd eu hangen arnynt i alluogi pobl i gymryd rhan mewn chwaraeon fel sydd gan y cymunedau yn y dinasoedd ac yn y maestrefi cyfoethocach. Dyna realiti Cymru heddiw, ac mae angen i hynny newid.

Rwy'n croesawu'r cyllid y mae’r Llywodraeth wedi’i gyhoeddi—£24 miliwn, rwy'n credu—i alluogi ysgolion i ddatblygu fel hybiau cymunedol. Ond sefais ar y maniffesto hwnnw yn 2016—roedd angen inni fod yn cyflawni hynny yn 2016. Mae angen inni edrych a chael uchelgais i sicrhau bod ein cynlluniau gwariant gyda'r gorau yn y byd. Euthum â fy mab hefyd—nid wyf yn credu y bydd byth yn maddau i mi—i wylio'r rygbi yn gynharach yn yr hydref, ac euthum â fy merch i wylio Seland Newydd yn sgorio chwe chais yn ein herbyn mewn llai na hanner awr. Nawr, edrychwch, ni allwn gystadlu â'r timau hynny oni bai bod ein pobl, ein plant, ein pobl ifanc, yn cael yr un cyfleoedd â'u pobl ifanc hwy yr ochr arall i'r byd. Mae hynny’n golygu buddsoddi mewn lleoedd, cyfleusterau, a buddsoddi yn ein pobl ifanc.

Rwyf am gloi gyda hyn: un o'r pethau—rwy'n mynd yn rhy hen i hyn i gyd bellach, wrth gwrs—ond un o bleserau mawr fy mywyd—. Un o'r pethau sydd wedi rhoi pleser mawr i mi dros y blynyddoedd diwethaf oedd datblygiad chwaraeon tîm menywod. Oherwydd rydym bob amser yn cofio—. Rwy’n dal i gofio Mary Peters yn ennill medal yn y Gemau Olympaidd pan oeddwn yn ifanc, a gwnaeth argraff arnaf. Rydym bob amser wedi mwynhau gwylio tennis menywod, golff menywod ac ati. Ond rwy'n credu bod gwylio datblygiad pêl-droed a rygbi menywod, yn enwedig, yn ystod fy oes wedi bod yn un o'r pethau sydd wedi rhoi pleser gwirioneddol i mi yn y blynyddoedd diwethaf, ac mae gwylio fy merch yn dechrau uniaethu, yn mynd â fi i wylio menywod Cymru yn chwarae rygbi, wedi bod yn un o'r pleserau mawr. Rwy’n cofio siarad â Laura McAllister flynyddoedd lawer yn ôl pan oedd yn mynd i chwarae pêl-droed i Ddinas Caerdydd, ac rwy’n cofio pa mor bwysig oedd hynny iddi. Felly, mae gweld chwaraeon menywod bellach yn dechrau cael y cyfleoedd a'r cydraddoldebau y mae bob amser wedi eu haeddu a'u hangen yn un o lwyddiannau mawr y blynyddoedd diwethaf yn fy marn i, ac rwy'n croesawu hynny'n fawr. Ond gadewch inni sicrhau—