5. A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y ddarpariaeth o dai cymdeithasol yng Nghymru? OQ58811

Llywydd, rydym ni wedi ymrwymo i ddarparu 20,000 o gartrefi carbon isel newydd i'w rhentu yn y sector cymdeithasol ac wedi clustnodi'r lefelau uchaf erioed o gyllid, gan gynnwys mwy na dyblu cyllid Abertawe ers 2020-21. Disgwylir y cyhoeddiad ystadegol cyntaf yn dangos cynnydd tuag at y targed hwn ddechrau'r flwyddyn nesaf.

Diolch i'r Prif Weinidog am yr ateb yna, ond ceir prinder tai i'w rhentu o hyd a cheir problem ddifrifol gyda digartrefedd, gan gynnwys pobl sydd mewn llety anaddas. Yr unig dro i ni gael, ers yr ail ryfel byd, tai a gyrhaeddodd y raddfa yr oedd ei hangen arnom ni oedd rhwng 1945 a 1979, pan gawsom ni ymgyrch adeiladu tai cyngor ar raddfa fawr ledled Cymru. Roedd hyn yn seiliedig ar gynghorau yn benthyg dros 60 mlynedd i adeiladu tai. Ni chostiodd hyn unrhyw arian i'r Trysorlys, ond roedd yn seiliedig ar allu'r cynghorau i fenthyg a gallu talu'n ôl o'r rhenti yr oedden nhw'n eu derbyn. Sut allwn ni ddychwelyd i'r dull hwn o ariannu tai cyngor fel y gallwn ni ymdrin â'r broblem ddifrifol sydd gennym ni gyda thai anaddas a phrinder tai?

Wel, Llywydd, mae Mike Hedges yn ein hatgoffa o rai ffyrdd pwysig lle'r oedd adeiladu tai cyngor yn bosibl yn y gorffennol ar sail ddwybleidiol. Mae pobl yn anghofio mai Aneurin Bevan oedd y Gweinidog tai yn ogystal â'r Gweinidog iechyd, a rhoddodd fwy o ddeddfwriaeth tai ar y llyfr statud nag y gwnaeth basio deddfwriaeth iechyd. A'r Gweinidog tai a oruchwyliodd y nifer fwyaf o dai cyngor a adeiladwyd erioed oedd Harold Macmillan, mewn Llywodraeth Geidwadol. Ac mae hynny oherwydd bod consensws dwybleidiol ynglŷn â sut roedd tai cyngor yn bwysig a sut y gellid eu hariannu, a daeth hynny i gyd i ben gyda Llywodraethau Thatcher yn y 1980au.

Yma yng Nghymru, rydym ni wedi bod yn gwrthdroi nifer o'r rhwystrau hynny i adeiladu tai cyngor er mwyn gwneud fel y mae Mike Hedges wedi ei ddweud, Llywydd, sef cyflymu gallu'r cynghorau hynny sy'n cadw stoc tai cyngor i ychwanegu at nifer y tai sydd ar gael i'w rhentu. Felly, codwyd y cap benthyg a orfodwyd ar gyfrifon refeniw tai Cymru yn ystod cyfnod Thatcher, ac mae hynny wedi cael gwared ar y cyfyngiad ar fenthyg ar gyfer ailadeiladu gan y cyngor. Mae cynghorau bellach yn gallu benthyg yn ddarbodus yn erbyn yr incwm rhent disgwyliedig o'r tai y byddan nhw'n eu hadeiladu. A thra bod yn rhaid i hynny fod yn fenthyg darbodus o hyd, mae'n golygu bod gan gynghorau ledled Cymru ffynhonnell arian bellach o'r math y cyfeiriodd Mike Hedges ati a fydd yn caniatáu iddyn nhw gyflymu eu gallu eu hunain i adeiladu tai cyngor yn y dyfodol.

Fodd bynnag, mae gwyntoedd cryfion yn eu hwynebu, Llywydd. Flwyddyn yn ôl, ym mis Mehefin y llynedd, 1 y cant oedd cyfradd fenthyg y Bwrdd Benthyciadau Gwaith Cyhoeddus. Heddiw, o ganlyniad i gyfnod trychinebus Liz Truss fel Prif Weinidog y DU, 4.2 y cant yw'r gyfradd fenthyg honno, ac mae hynny'n golygu'n anochel, mewn system fenthyg ddarbodus, bod gallu cynghorau i wasanaethu'r ddyled y maen nhw'n mynd iddi i adeiladu tai cyngor yn dod yn fwy heriol.

Cwestiwn 6 [OQ58822] wedi'i dynnu yn ôl. Cwestiwn 7, Luke Fletcher.