Diolch, Gweinidog, am gyflwyno'r datganiad heddiw, 'Amrywiaeth mewn Democratiaeth—Canlyniadau Arolwg'. Diolch Gweinidog, am olwg o flaen llaw ar y datganiad i Aelodau heddiw hefyd. Fel y gwnaethoch chi ei amlinellu yn eich datganiad, Gweinidog, mae'r penderfyniadau y mae cynghorwyr yn eu gwneud yn cael yr effaith wirioneddol honno ar ein cymunedau ledled Cymru gyfan, ac ar yr ochr hon i'r meinciau, yn sicr, rydym ni'n croesawu'r datganiad heddiw, yn croesawu'r gefnogaeth sy'n cael ei rhoi i'n cynghorwyr gwych ac yn cymeradwyo eu hymdrechion i gynrychioli eu cymunedau orau.

Dim ond tri phwynt o'ch datganiad yr hoffwn i eu codi ac ehangu arnyn nhw. Mae'r cyntaf yn ymwneud â hyblygrwydd. Gwnaethoch chi amlinellu'r gwaith sy'n cael ei wneud i sicrhau mwy o hyblygrwydd ar gyfer cyfarfodydd y cyngor, sydd, wrth gwrs, i'w groesawu, i annog y gynrychiolaeth eang honno a gwella hygyrchedd. Fodd bynnag, mae'n hollbwysig nad yw ein cynghorwyr lleol yn colli golwg ar natur cyfarfod wyneb yn wyneb ychwaith. Yn aml, mae rhywfaint o'r gwaith gorau yn cael ei wneud yn bersonol. Yn anffodus, nid yw nifer o gynghorwyr yng Nghymru yn cwrdd mewn modd hyblyg—maen nhw'n mynnu cyfarfod ar-lein yn unig ac mae'n ymddangos eu bod yn manteisio ar y ffordd hon o gyfarfod, sydd, yn fy marn i, yn cyfyngu ar y broses ddemocrataidd. Felly, o ran hyn, byddai ddiddordeb gennyf i glywed  am eich ystyriaeth o ganllawiau wedi'u diwygio ar sut y byddai modd cynnal cyfarfodydd hybrid neu y dylid eu cynnal mewn cynghorau i sicrhau, ie, yr hyblygrwydd hwnnw, sy'n bwysig iawn ar gyfer amrywiaeth, ond hefyd—ac mae rhai yn gwneud hyn nawr—i atal cynghorau rhag golygu trafodion cyfarfodydd, ac i sicrhau bod ymddygiad rhithwir yn cyd-fynd â'r hyn a ddisgwylir wyneb yn wyneb. Dim ond y mis diwethaf y gwnaethom ni weld enghraifft o gynghorydd yn ôl y sôn yn pleidleisio wrth yrru. Rwy'n credu y byddai'r canllawiau hynny'n ddefnyddiol iawn, cyn gynted â phosibl.

O ran gwella democratiaeth ac amrywiaeth mewn democratiaeth, un o'r meysydd mwyaf o gyfle, rwy'n credu, yw gweithio gyda chyflogwyr i alluogi eu staff i gyflawni eu swyddogaeth fel cynghorwyr—yr hyblygrwydd hwnnw i weithwyr sydd â chyflogwyr. Yn ystod fy 14 mlynedd fel cynghorydd, am 10 mlynedd roedd gennyf swydd llawn amser, ond roeddwn i'n lwcus i weithio i gwmni a welodd fanteision fy swyddogaeth fel cynghorydd gan ganiatáu'r hyblygrwydd i mi gyflawni'r ddwy swyddogaeth. Ond, yn anffodus, nid yw llawer o sefydliadau yn deall o hyd y manteision hyn, sy'n ei gwneud hi'n anodd i gynghorwyr a'r rhai sydd eisiau bod yn gynghorwyr gyflawni eu swyddogaeth ynghyd â'u swyddi bob dydd. Felly, dyma gwestiwn, Gweinidog, yn sgil hyn, a fyddwch chi'n gweithio gyda chyflogwyr i'w hannog i ddarparu bod eu staff yn gallu cyflawni swyddogaeth cynghorydd, a fydd, wrth gwrs, yn cynyddu amrywiaeth?

Yr ail bwynt i'w ehangu arno, Gweinidog—mae'n fater yr ydw i wedi ei godi gyda chi nifer o weithiau yn y gorffennol, ac rydych chi'n sicr wedi gwneud sylwadau arno yma heddiw—sef yr ymddygiad drwg a ffiaidd a'r gamdriniaeth y mae llawer o gynghorwyr ac ymgeiswyr yn eu dioddef. Fel y gwnaethoch chi ei nodi, dywedodd 40 y cant o'r ymatebwyr i'r arolwg cyhoeddus hwnnw eu bod naill ai wedi gweld neu wedi wynebu ymddygiad amhriodol cynghorwyr eraill. Ac fel yr ydych chi'n ei amlinellu yn eich datganiad, mae risg bod camdriniaeth yn cael ei normaleiddio ac yn cael ei weld fel rhan o'r swydd, y mae'n rhaid i ni beidio â chaniatáu i hynny ddigwydd gan ei fod yn sicr yn perswadio pobl rhag sefyll mewn etholiadau ac yn sicr yn cael effaith ar amrywiaeth yn ein cynghorau. Felly, y cwestiwn yma, Gweinidog yw: pa waith arall ydych chi'n credu y mae modd ei wneud i sicrhau ein bod ni'n gweld gostyngiad yn yr ymddygiad ffiaidd hwn?

A'r pwynt olaf i ehangu arno, Gweinidog, o ran y pwynt y gwnaethoch chi ei godi ynghylch lefel yr ymrwymiad y mae llawer o'n cynghorwyr yn ei roi. Oherwydd, fel y dywedoch chi, yn yr arolwg cyhoeddus, nododd 63 y cant o gynghorwyr eu bod ar gael 24 awr y dydd, saith diwrnod yr wythnos, sy'n ymrwymiad mawr ac yn adlewyrchu'r gwaith sy'n cael ei wneud gan gynghorwyr, ond efallai y byddwn i'n dadlau ei fod yn ddisgwyliad anodd ei gynnal. Ac mae'r disgwyliad hwn yn ei gwneud hi'n anodd iawn i gynghorwyr a darpar gynghorwyr gydbwyso bywyd teuluol, gyrfa, ac yna hefyd gynrychioli eu cymuned. Byddwn i'n dadlau bod hyn yn gysylltiedig â nifer y seddi sydd yn ddiymgeisydd, oherwydd, i lawer o bobl nid yw'n realiti y gallan nhw ymrwymo iddo. Dyna pam yr ydw i hefyd yn credu ein bod ni'n gweld y ddemograffeg honno lle mae bron i hanner ein cynghorwyr dros 60 oed. Felly, tybed, Gweinidog, yng ngoleuni hyn, er fy mod i'n falch o'r gwaith y mae ein cynghorwyr yn ei wneud, o ran cael y cydbwysedd yn iawn ynghylch yr hyn a ddisgwylir o ran gallu cyrraedd ein swyddogion etholedig, pa waith gellir ei wneud, yn eich tyb chi, i sicrhau bod yr hyn a ddisgwylir gan ein pobl iau sydd eisiau dod yn gynghorwyr neu sydd eisoes yn gynghorwyr yn deg, o ran yr amser a'r egni y mae'n bosibl iddyn nhw eu rhoi i'r swyddogaeth hon? Diolch.