Rwy'n ddiolchgar iawn am y sylwadau yna ac eto yn dechrau gyda'n gwerthfawrogiad o bobl sy'n cyflwyno eu hunain ar gyfer y swyddogaethau hyn, rwy'n credu mai un o'r pethau diddorol o'r arolwg cynghorwyr oedd bod cyfran fawr o'r ymatebwyr hynny wedi dweud eu bod wedi penderfynu cyflwyno eu hunain fel cynghorwyr yn y lle cyntaf i wella eu cymuned a'i gwneud yn lle gwell i fyw. Rwy'n credu bod yn rhaid i ni gydnabod yn llwyr mai dyna fan cychwyn pobl, ac wedyn wrth feddwl am y gamdriniaeth yr ydym ni wedi siarad amdani yn y Siambr y mae pobl yn ei dioddef am gyflwyno eu hunain o le mor dda, rwy'n credu bod hynny wir yn peri pryder mawr.

Rheswm arall a nodwyd yn glir yn yr arolwg ynghylch pam yr oedd pobl yn cyflwyno eu hunain, oedd er mwyn iddyn nhw allu helpu pobl a rhoi llais i bobl leol, ac eto, rwy'n credu bod y pethau hynny mor gymeradwy. Dywedodd mwyafrif yr ymatebwyr i'r arolwg hefyd—felly dyna 91 y cant—mai swyddogaeth bwysicaf cynghorydd oedd cynrychioli barn ac anghenion trigolion lleol, ac yna, wedyn, cefnogi'r gymuned leol a gweithio gyda thrigolion i ymdrin â materion lleol. Felly, rwy'n credu y gallwn ni fod yn galonogol iawn oherwydd ansawdd a safon y bobl sy'n cyflwyno eu hunain ar gyfer y swyddogaethau hyn.

Un peth a oedd hefyd yn ddiddorol o'r arolwg, rwy'n credu, oedd bod tua hanner, mewn gwirionedd, ar ôl dechrau ar eu gwaith yn teimlo bod ganddyn nhw lai o ddylanwad a chyfle i newid pethau nag oedden nhw wedi dychmygu y byddai ganddyn nhw ar y cychwyn pan ddechreuon nhw eu swyddogaethau, a dim ond tua thraean oedd yn credu bod ganddyn nhw'r lefel o ddylanwad yr oedden nhw'n ei ddisgwyl. Felly, rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth diddorol i ni fyfyrio arno hefyd.

Mae'n galonogol iawn i mi fod 80 y cant o gynghorwyr yn dweud y bydden nhw'n argymell i eraill hefyd gyflwyno eu hunain fel cynghorwyr. Dim ond 6 y cant ddywedodd na fydden nhw'n ei hargymell fel swyddogaeth, sydd wir yn gadarnhaol yn fy marn i. Ond, roedd y pwyntiau a gafodd eu gwneud am daliadau cydnabyddiaeth yn bwysig iawn. Edrychom ni'n fanwl iawn ar hyn, ac rydym ni'n gwybod, mewn gwirionedd, yn enwedig yn y sector cyngor tref a chymuned, fod yna wir amharodrwydd i hawlio unrhyw faint o'r arian sydd ar gael ac sydd ar gael yn briodol yno i'w hawlio i gefnogi pobl i ymgymryd â'u swyddogaethau. Roedd y mwyafrif o'r prif gynghorwyr yn ymwybodol y gallen nhw hawlio cyflog sylfaenol i gyflawni eu dyletswyddau, ac roedden nhw wedi hawlio eu cyflog yn llawn. Dim ond tua un o bob pump ohonyn nhw ddywedodd eu bod wedi hawlio ad-daliad llawn am gostau teithio a chynhaliaeth. Eto, mae'n bosibl bod pryder ynghylch canfyddiad y cyhoedd pan fyddwch chi'n hawlio costau teithio a chynhaliaeth, ond mae'r rhain yn gostau sydd ar gael i bobl mewn swyddi mewn pob math o feysydd, ond rwy'n credu, unwaith eto, bod cynghorwyr yn teimlo bod disgwyl iddyn nhw gadw at safonau gwahanol ac uwch nag eraill. Felly, eto, mae hynny'n rhywbeth rwy'n credu sydd angen i ni edrych arno o ran sut yr ydym ni'n cefnogi cynghorwyr i hawlio'r hyn mae ganddyn nhw berffaith hawl iddo i'w cefnogi nhw i wneud eu swyddogaethau penodol.

Ar ôl i ni gwblhau'r manylion, rwy'n credu efallai y byddaf yn cyhoeddi datganiad ysgrifenedig i roi'r cylch gorchwyl i gyd-Aelodau ynghylch y gwaith yr ydym ni'n ei wneud ar iechyd democrataidd, a hefyd mwy o wybodaeth am aelodaeth y grŵp a fydd yn cefnogi'r gwaith hwnnw, oherwydd rwy'n credu y bydd hynny'n ddefnyddiol iawn i gyd-Aelodau. Ac wedyn, mae'n rhan o ddarn ehangach o waith yr ydym ni'n ei wneud i gefnogi cynghorau tref a chymuned yn arbennig. Rwy'n gwybod bod gan fy ffrind lawer o ddiddordeb yn y maes penodol hwn, ac rwyf i bob amser yn paratoi fy hun ar gyfer y ddiweddaraf pan fyddaf yn dod at gwestiynau'r Gweinidog, rhag ofn y bydd yn ymddangos yr wythnos honno. Ond rwy'n gwybod ein bod ni wedi croesi cleddyfau sawl tro ar hyn, a bydd yn gwybod bod y gwaith yr ydym ni wedi bod yn ei wneud o ran y pecyn cymorth cyllid a llywodraethu ar gyfer cynghorau tref a chymuned wedi bod yn bwysig iawn o ran sicrhau bod gan aelodau'r cyngor hwnnw a'r clerc y mathau o adnoddau sydd eu hangen arnyn nhw i allu arfer eu cyfrifoldebau'n effeithiol. Cafodd hwnnw ei gyd-ddatblygu gydag Un Llais Cymru a hefyd Cymdeithas Clercod Cynghorau Lleol, ac mae ganddo gefnogaeth Archwilio Cymru hefyd. Felly, mae honno wedi bod yn ymyrraeth bwysig a diweddar iawn, yn ogystal â'r gefnogaeth yr ydym ni wedi'i rhoi i glercod ennill cymhwyster tystysgrif gweinyddiaeth cynghorau lleol. Rydym yn darparu'r gost lawn iddyn nhw wneud hynny, ac mae hynny'n bwysig, oherwydd dyna un o'r pethau sydd ei angen arnom ni, i gynghorau tref a chymuned arfer pŵer cyffredinol cymhwysedd, a allai, unwaith eto, fod yn chwyldroadol o ran cefnogi rhai cynghorau tref a chymuned i wir gyflawni i'r eithaf ar gyfer eu cymunedau.

Unwaith eto, rydym ni wedi darparu cefnogaeth ychwanegol ar gyfer hyfforddiant i gynghorwyr yn y sector hwnnw a chefnogaeth nawr gan y prif swyddog digidol, sy'n gweithio gyda chynghorau tref a chymuned i fanteisio i'r eithaf ar eu defnydd o dechnoleg yn y maes hwn hefyd. Felly, mae llawer o waith da iawn yn digwydd ar hyn o bryd yn y sector hwnnw, ond rwy'n cydnabod yn llwyr y pwynt sydd wedi'i wneud i mi nifer o weithiau sef bod y sector hwn mor amrywiol ac mae gennym ni gynghorau tref a chymuned hollol anhygoel sydd wedi ymgysylltu'n llwyr, ond mae yna eraill sydd angen dysgu gan edrych tuag at y rhai sy'n gwneud yn eithriadol o dda.