Part of the debate – Senedd Cymru am 5:51 pm ar 10 Ionawr 2023.
Diolch, Dirprwy Lywydd. Mae ein hawdurdodau lleol yn gwneud gwaith rhagorol, ond weithiau maen nhw'n ei wneud gydag un llaw wedi'i chlymu y tu ôl i'w cefnau. Mae'r system gabinet mewn lle, ond mae'n ymddangos mai ychydig iawn o gefnogaeth sydd i Aelodau wneud gwaith craffu. Er mwyn craffu'n dda, maen nhw angen rhywfaint o gefnogaeth gan ymchwilwyr, ac, hyd y gwn i, mae hynny ar goll.
Felly, o ran y bobl hynny sy'n gyfrifol—ac rydyn ni wedi deall yn eithaf da heddiw mai dynion sydd yn y system gabinet yng Nghymru gan fwyaf—mae'n golygu, felly, bod yr ychydig fenywod sy'n cael eu gadael ar ôl yn gorfod gwneud y rhan fwyaf o graffu, gydag, fel rydw i'n ei ddweud, ychydig iawn o gefnogaeth i wneud hynny. Yn sicr, byddwn i'n croesawu rhai cwotâu, fodd bynnag, gallwn ni ei wneud, i gael mwy o fenywod i mewn i lywodraeth leol. Wrth gwrs, o ble rwy'n dod, yr ardal rwy'n ei chynrychioli, Canolbarth a Gorllewin Cymru, ni fydd hynny'n cael ei wneud drwy system y pleidiau oherwydd, yn y mwyafrif o'r awdurdodau lleol hynny, mae'r seddi'n cael eu dal gan annibynwyr—beth bynnag mae hynny'n ei olygu, dydw i'n dal heb ei weithio allan, ond mae'n ffaith, ac mae'n rhywbeth mae angen i ni fynd i'r afael ag ef o ddifrif, yn fy marn i.