Roedd mynd i'r seithfed uwchgynhadledd ar gyfer Llywodraethau a dinasoedd is-genedlaethol yn un o'r uchafbwyntiau allweddol i mi yn COP15. Roedd yr uwchgynhadledd wedi ei neilltuo i arddangos gwaith Llywodraethau a dinasoedd is-genedlaethol ar adferiad natur, ac fe wnaeth yr uchelgais a'r egni i hybu camau gweithredu ar lefel leol greu cymaint o argraff arna i. Rydym ni wedi gwneud cysylltiadau gwerthfawr iawn ac rwy'n awyddus iawn i adeiladu ar y rhain ar draws ystod o feysydd gwaith i wir gyflawni ar gyflymder. Fe wnaeth fy nghyfarfodydd dwyochrog gydag ystod o Lywodraethau a rhanbarthau is-genedlaethol, gan gynnwys Quebec, Catalonia a Paraná State ym Mrasil, ddatgelu’r heriau cyffredin rydym ni’n eu hwynebu wrth fynd i'r afael â cholli bioamrywiaeth, a rhai ffyrdd arloesol iawn y gallwn eu defnyddio i fynd i’r afael â’r rhain.

Fel partner i broses Caeredin a llofnodwr proses Caeredin, rwy'n falch o gadarnhau mabwysiadu cynllun gweithredu ar Lywodraethau is-genedlaethol, dinasoedd ac awdurdodau lleol eraill ar gyfer bioamrywiaeth. Mae'r penderfyniad pwysig hwn yn golygu bod y Cenhedloedd Unedig yn cydnabod yn ffurfiol y rôl hanfodol mae llywodraethau is-genedlaethol a llywodraethau lleol yn ei chwarae wrth hybu a chyflawni camau i sicrhau dyfodol natur-gadarnhaol.

Byddwn ni'n gweithio gyda RegionsWithNature, menter partneriaeth sy'n cefnogi swyddogion rhanbarthol ac is-genedlaethol y Llywodraeth a rhanddeiliaid eraill i wella adfer ecosystemau, cadwraeth bioamrywiaeth ac atebion sy'n seiliedig ar natur yn eu rhanbarthau. Roeddwn i’n falch iawn o gyfrannu astudiaeth achos gychwynnol ar ein rhaglen weithredu mawnogydd cenedlaethol i blatfform RegionsWithNature yn COP15.

Rwy'n falch bod fframwaith bioamrywiaeth byd-eang hanesyddol Kunming-Montreal wedi cytuno ar y targed 30x30 gyda rhai mân welliannau. Roedd y rhain yn cynnwys cryfhau hawliau seiliedig ar leoedd ar gyfer pobl frodorol a chymunedau lleol. Rwy'n croesawu hyn yn fawr, gan i mi glywed o lygad y ffynnon gan ddirprwyaeth Wampis am ganlyniadau negyddol posibl dynodiadau newydd eu tir. Wrth gyflawni'r fframwaith byd-eang cyffredinol mae'n rhaid i ni wir sicrhau bod lleisiau cymunedau lleol yn helpu i lywio a chyfrannu at ein dull o ddod yn gadarnhaol o ran natur.

Tra yn COP15, cymerais ran mewn gweithdy uchelgais uchel, yn canolbwyntio ar weithredu'r targed 30x30, gan rannu'r dull o ymdrin â'n hymchwil manwl a'r argymhellion a fabwysiadwyd. Roedd y gweithdy hefyd yn gyfle amhrisiadwy i ddysgu gan Lywodraethau is-genedlaethol eraill, fel California a São Paulo, am y dulliau maen nhw wedi'u cymryd. Rwy'n falch iawn y bydd y dull cydweithredol hwn yn parhau ar ôl COP wrth greu tasglu 30x30 uchelgais uchel ar gyfer Llywodraethau is-genedlaethol, lle bydd Cymru'n chwarae rhan weithredol iawn.

Bydd datgloi potensial ein tirweddau dynodedig yn allweddol i fod yn natur gadarnhaol yng Nghymru. Er mwyn llywio ein dull o gryfhau diogelu natur o fewn tirweddau dynodedig, cefais gyfarfod gwerthfawr ar y cyd â Parks Canada a Llywodraeth yr Alban. Roedd gen i ddiddordeb arbennig yn y dull a gymerwyd gan Parks Canada i ddeall gwir werth economaidd y gwasanaethau ecosystemau a ddarperir gan y parciau, megis rheoli llifogydd naturiol a gwella ansawdd dŵr. Mae Parks Canada wedi cytuno i rannu'r fethodoleg maen nhw wedi'i datblygu gyda ni fel y gallwn ni ddeall gwir werth ein tirweddau dynodedig ein hunain. Yn yr un modd, mae eu dull 'presgripsiwn ar gyfer parciau' yn cydnabod gwerth economaidd natur i’n hiechyd a'n lles drwy osgoi costau i'n systemau gofal iechyd. Gallwn ddysgu o'r ddau ddull ac edrychaf ymlaen at ddatblygu ein partneriaeth gyda nhw.    

Rhan bwysig arall o COP15 oedd y diwrnod bioamrywiaeth a chyllid. Roedd y sgyrsiau hyn ar lwyfan y byd yn cydnabod yr angen am gyllid ychwanegol i gyflawni’r camau sydd eu hangen. Codais fy mhryderon am wyrddgalchu a'r angen i sicrhau bod unrhyw fuddsoddiad ychwanegol yn foesegol ac o fudd i'n cymunedau lleol. Rhannwyd y farn hon ar draws y Llywodraethau is-genedlaethol, gyda galwad i sicrhau na ddylai cwmnïau sydd wedi dinistrio natur wneud elw o'i hadferiad wedyn.

Mae'r fframwaith bioamrywiaeth fyd-eang newydd yn cydnabod rôl cymdeithas gyfan wrth sicrhau ein bod yn amddiffyn bioamrywiaeth ar gyfer y dyfodol. Wrth siarad yn y gynhadledd ar y prif lwyfan, fe wnes i adlewyrchu ar bwysigrwydd dull Tîm Cymru o hybu gweithredu ar draws y llywodraeth gyfan a'r gymdeithas gyfan. Mae hyn yn golygu bod angen gweithredu gan bawb yn ein cymunedau, ein busnesau ac ar draws y gymdeithas ehangach. Rhaid i Dîm Cymru dynnu ynghyd os ydym ni am sicrhau Cymru gynaliadwy, iach a llawn natur.

Fel rhan o gefnogi dull Tîm Cymru, byddaf yn cyhoeddi'n fuan iawn y cyllid a fydd yn cael ei roi i'r prosiectau canolig llwyddiannus fel rhan o'n rhaglen rhwydweithiau natur. Yn ogystal â gweithredu i wella cyflwr a chadernid ein rhwydwaith safleoedd gwarchodedig, mae'n ofynnol i bob prosiect gefnogi cyfranogiad gweithredol cymunedau lleol drwy hyfforddiant, prentisiaethau, ymgysylltu ag ysgolion neu gryfhau canolfannau gwirfoddoli. Drwy'r rhaglen, ein nod yw creu rhwydweithiau ecolegol cadarn a rhwydweithiau o bobl sy'n ymgysylltu'n weithredol â natur. Bydd cyhoeddiadau pellach am ariannu prosiectau llwyddiannus ar raddfa fawr yn cael eu gwneud ym mis Mawrth.

Rwy'n cydnabod yn llwyr fod angen i ni gymryd camau uchelgeisiol ac integredig i gyflawni'r targedau hyn a rhoi natur ar y llwybr at adferiad. Byddwn ni'n gweithredu'r cytundeb byd-eang hwn drwy ddatblygu ein targedau natur sy'n gyfreithiol rwymol ein hunain, wedi’i ategu gan y cynllun gweithredu bioamrywiaeth strategol newydd. Mae wir yn amser i Dîm Cymru hawlio’r sylw a dangos yr hyn rydyn ni'n gallu ei wneud—rydyn ni'n gryfach gyda'n gilydd ac rydyn ni'n unedig yn ein huchelgeisiau ar gyfer y dyfodol. Diolch.