7. Dadl y Ceidwadwyr Cymreig: Clefyd yr afu

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:15 pm ar 11 Ionawr 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Lynne Neagle Lynne Neagle Labour 5:15, 11 Ionawr 2023

(Cyfieithwyd)

Mae camddefnyddio alcohol hefyd yn broblem iechyd fawr sy’n effeithio ar unigolion, teuluoedd a chymunedau, ac mae atal y niwed a achosir gan alcohol yn parhau i fod yn flaenoriaeth i’r Llywodraeth. Rydym wedi ymrwymo i sicrhau bod ein gwasanaethau yn atal ac ymyrryd yn gynnar, fel bod niwed mwy hirdymor yn cael ei atal cyn iddo ddigwydd. Yn 2022 i 2023, fe wnaethom gynyddu ein buddsoddiad yn yr agenda camddefnyddio sylweddau i bron i £64 miliwn, a dyrannwyd dros £36 miliwn ohono i fyrddau cynllunio ardal, sy’n comisiynu gwasanaethau alcohol. Mae £3 miliwn arall wedi’i glustnodi ar gyfer byrddau cynllunio ardal yn 2023-24 fel rhan o’r gyllideb ddrafft. Credwn y bydd cyflwyno isafbris uned ar gyfer alcohol yn helpu i leihau niwed sy’n gysylltiedig ag alcohol ac yn cynorthwyo pobl i yfed yn gyfrifol. Mae tystiolaeth yn dangos y bydd cyflwyno isafbris uned ar gyfer alcohol yn gwneud cyfraniad pwysig tuag at fynd i’r afael â’r risgiau iechyd sy’n gysylltiedig ag yfed gormod o alcohol a marwolaethau sy’n ymwneud yn benodol ag alcohol yng Nghymru drwy leihau faint o alcohol a gaiff ei yfed gan rai sy'n yfed i raddau peryglus a niweidiol.

Mae Llywodraeth Cymru hefyd yn parhau i fod yn ymrwymedig i agenda ddileu hepatitis B ac C Sefydliad Iechyd y Byd, sy'n cynnwys targedau i leihau nifer yr achosion o hepatitis feirysol 90 y cant, a lleihau marwolaethau o hepatitis B ac C 65 y cant erbyn 2030. Mae grŵp goruchwylio'r rhaglen ddileu hepatitis B ac C wedi’i sefydlu i lywio’r agenda ddileu yma yng Nghymru. Mae’r grŵp yn cynnwys cynrychiolaeth o Lywodraeth Cymru, Iechyd Cyhoeddus Cymru, gwasanaethau iechyd hepatitis B ac C a’r trydydd sector. Cam gweithredu cyntaf y grŵp oedd cytuno ar gynnwys deunydd cyfathrebu a fydd yn nodi cynllun i ailfywiogi’r ymgyrch i ddileu hepatitis B ac C fel bygythiad i iechyd y cyhoedd erbyn 2030. Disgwylir iddo gael ei gyhoeddi’n fuan.

O ran ein hymagwedd ehangach at glefyd yr afu, mae Llywodraeth Cymru, byrddau iechyd a strwythurau rhwydwaith newydd gweithrediaeth y GIG yn gweithio’n agos gyda’i gilydd i hybu'r gwaith o weithredu’r datganiad ansawdd ar gyfer clefyd yr afu. Mae’r datganiad ansawdd yn nodi ein gweledigaeth ar gyfer gwasanaethau clefyd yr afu o ansawdd uchel dros y degawd nesaf. Ei nod yw sicrhau gwell canlyniadau atal, canfod a thrin clefyd yr afu yma yng Nghymru. Mae'n cynnwys cefnogi amrywiaeth o fentrau, y cynigir rhai ohonynt ym mhwynt 4 y cynnig heddiw: cynlluniau megis parhau i dynnu sylw at fanteision sylweddol cyflwyno sgriniadau alcohol mewn adrannau achosion brys a thimau gofal alcohol saith diwrnod mewn gofal eilaidd i ddiwallu anghenion lleol; ehangu’r defnydd o lwybr profion gwaed yr afu Cymru mewn gofal sylfaenol, wedi’i ategu gan y Sefydliad Gwyddoniaeth Glinigol a Thechnoleg; ariannu staff i leihau amseroedd aros ar gyfer canfod clefyd cronig yr afu mewn modd anfewnwthiol; ariannu ymgyrchoedd Carwch Eich Afu gan Ymddiriedolaeth Afu Prydain; gwella’r ddarpariaeth ar gyfer hyfforddeion gastroenteroleg yng Nghymru i ymgymryd â hyfforddiant hepatoleg uwch gan arwain at gyflenwad gwell o hepatolegwyr ymgynghorol.

Mae grŵp gweithredu ar gyfer clefyd yr afu wrthi'n datblygu rhaglen waith i gefnogi'r gwaith o weithredu'r datganiad ansawdd, a bydd amserlenni a blaenoriaethau’n cael eu hystyried fel rhan o’r broses hon. O ran yr alwad i ddyblu staff hepatoleg yng Nghymru, byrddau iechyd ac ymddiriedolaethau’r GIG sy’n gyfrifol am recriwtio a chynllunio’r gweithlu, gyda chefnogaeth Addysg a Gwella Iechyd Cymru a sefydliadau partner eraill. Mae angen inni ddatblygu dull ar gyfer y gweithlu hepatoleg sy'n sicrhau'r cydbwysedd iawn rhwng y galw a’r cyflenwad, ac rydym yn benderfynol o fynd i’r afael â phroblemau sylfaenol recriwtio, cadw staff a chynllunio’r gweithlu’n effeithiol er mwyn sicrhau y gallwn ddarparu’r nifer cywir o staff gofal iechyd i ddiwallu anghenion gofal ein cleifion. Mae strategaeth y gweithlu, a gyhoeddwyd gan Addysg a Gwella Iechyd Cymru a Gofal Cymdeithasol Cymru, yn nodi ein gweledigaeth a chamau gweithredu hirdymor ar gyfer y gweithlu iechyd a gofal cymdeithasol. Rydym hefyd wedi datblygu cynllun gweithlu mwy byrdymor i helpu gyda’r pwysau presennol ar ein gweithlu, ac mae’r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol yn disgwyl ei gyhoeddi yn yr wythnosau nesaf.

I gloi, hoffwn roi sicrwydd i’r Siambr fod lleihau marwolaethau clefyd yr afu drwy atal a diagnosis cynnar yn parhau i fod yn flaenoriaeth i’r Llywodraeth, a gofynnaf i’r Siambr gefnogi gwelliant y Llywodraeth heddiw. Diolch.