Diolch, Ddirprwy Lywydd. Yn gyntaf, hoffwn ddiolch i’r Ceidwadwyr am ddod â’r mater pwysig hwn i’r Siambr, ac i’r holl Aelodau sydd wedi cyfrannu at y ddadl heddiw. Rwyf wedi gwrando’n ofalus ar yr holl siaradwyr, ac mae llawer o bwyntiau pwysig wedi’u gwneud.

Clefyd yr afu yw'r trydydd prif achos marwolaethau cyn pryd yn y DU, ac yn anffodus, mae marwolaethau yng Nghymru oherwydd clefyd cronig yr afu wedi mwy na dyblu dros yr 20 mlynedd diwethaf. Dyma'r achos marwolaeth mwyaf cyffredin bellach ymhlith pobl rhwng 35 a 49 oed yn y DU. Gwyddom y gall clefyd yr afu arwain at ganser yr afu, sef un o’r canserau llai goroesadwy, fel y'u gelwir, gan ei bod yn anodd gwneud diagnosis ohono am fod y symptomau'n amhenodol ac oherwydd diffyg unrhyw symptomau cynnar. Dyma pam fod pobl â chanser yr afu yn dueddol o'i ganfod yn hwyrach, sy'n arwain at gyfraddau goroesi gwael.

Rwy'n croesawu'r ffaith mai heddiw yw Diwrnod Ymwybyddiaeth Canserau Llai Goroesadwy. Mae mor bwysig codi ymwybyddiaeth y cyhoedd o'r canserau llai goroesadwy a'u symptomau, ac annog pobl i weld eu meddyg teulu os ydynt yn bryderus. Fel gyda llawer o gyflyrau iechyd, mae'r ffordd y mae pobl yn byw eu bywydau yn dylanwadu'n uniongyrchol ar y risg o ddatblygu clefyd yr afu. Mae yfed gormod o alcohol a gordewdra yn parhau i fod yn achosion mwyaf cyffredin clefyd yr afu yng Nghymru, ac mae cysylltiad rhwng achosion a heintiau hepatitis hefyd.

Mae strategaeth 10 mlynedd Llywodraeth Cymru 'Pwysau Iach: Cymru Iach' yn nodi ein huchelgeisiau i atal a lleihau gordewdra ledled Cymru. Cefnogir y strategaeth gan gyfres o gynlluniau cyflawni dwy flynedd. Ar gyfer 2022-24, rydym wedi parhau i fuddsoddi dros £13 miliwn i gyflawni ystod o ddulliau sy’n canolbwyntio ar atal ac ymyrraeth. Mae ein dull o weithredu'n cynnwys darparu llwybrau rheoli pwysau diwygiedig ar gyfer Cymru i oedolion, plant a theuluoedd, gyda’r nod o roi ystod o opsiynau teg ac amrywiol ar waith i unigolion gael mynediad at wybodaeth, cyngor a chymorth.

Yn ogystal ag ymyriadau ar lefel unigolion, fe wyddom fod yr amgylchedd o'n cwmpas yn chwarae rhan bwysig yn ysgogi ymddygiadau afiach. Dyna pam y gwnaethom ymgynghori y llynedd ar amrywiaeth o gynigion i alluogi amgylcheddau bwyd iachach i wneud y dewis iach yn ddewis hawdd. Byddwn yn cyhoeddi’r ymatebion i’r ymgynghoriad y mis hwn ac yn cyhoeddi ein camau nesaf yn y gwanwyn.