Part of 1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 1:43 pm ar 17 Ionawr 2023.
Mae Alun Davies yn gwneud nifer o bwyntiau grymus iawn yn y fan yna. Dylwn atgoffa Aelodau'r Senedd bod y Senedd hon, wrth gwrs, wedi gwadu caniatâd deddfwriaethol i Fil y DU ar 1 Mawrth y llynedd, ac yna diystyrwyd confensiwn Sewel ac anwybyddwyd diffyg cydsyniad y Senedd hon gan Lywodraeth y DU a aeth ymlaen a gorfodi'r ateb hwn arnom ni beth bynnag. Dyma ddwy ffordd yn unig, Llywydd, y mae'r system newydd yn gweithredu yn groes i fuddiannau Cymru. Yn gyntaf oll, mae'n cael gwared ar unrhyw synnwyr o ardaloedd â chymorth o'r drefn gymorthdaliadau. Yn wir, cyfeiriodd drafft cyntaf y Bil at egwyddorion ffyniant bro Llywodraeth y DU. Cefnwyd ar hynny erbyn i'r Bil gyrraedd y llyfr statud. Felly, fel y dywedodd fy nghyd-Weinidog, Rebecca Evans yn ei llythyr at Lywodraeth y DU cyn i'n cynnig cydsyniad gael ei drafod, mae'r Bil yn rhoi Mayfair a Merthyr ar yr un sail yn union pan ddaw i ddarparu cymorthdaliadau. Mae hynny'n golygu'n syml y bydd y rhai sydd â'r pocedi dyfnaf yn defnyddio'r fantais honno i wneud eu hunain hyd yn oed yn fwy breintiedig, tra bydd y rhai sydd â'r lleiaf yn wynebu'r anawsterau mwyaf.
A dyma ail enghraifft yn unig, Llywydd. Mynnodd Llywodraeth y DU y dylai amaethyddiaeth a physgodfeydd gael eu cynnwys o fewn cwmpas y Bil hwn. Doedden nhw erioed, tra oedden ni'n aelodau o'r Undeb Ewropeaidd; ymdriniwyd â nhw ar wahân. Fe wnaethon ni ofyn i Lywodraeth y DU beth oedd y dystiolaeth ar gyfer cynnwys amaethyddiaeth a physgodfeydd o fewn y cwmpas. Fe'n hysbyswyd ganddyn nhw ei fod i'w weld yn yr ymatebion i'r ymgynghoriad. Fe wnaethon ni ofyn iddyn nhw ble gellid dod o hyd i'r ymatebion i'r ymgynghoriad. Fe'n hysbyswyd nad oedden nhw wedi cael eu cyhoeddi. Fe wnaethon ni ofyn a allem ni weld yr ymatebion a oedd yn cyfiawnhau'r cam hwn, ac fe'n hysbyswyd, na, allen ni ddim. Felly, dyma ni. Mae gennym ni newid mawr, sydd, yn fy marn i, â goblygiadau gwirioneddol i amaethyddiaeth yng Nghymru, gan fod y system yn seiliedig ar saith egwyddor, a'r trydydd o'r rheini yw bod yn rhaid dylunio unrhyw gymhorthdal i sicrhau newid i ymddygiad economaidd y buddiolwr. Lle mae taliadau sengl yn ffitio i mewn i hynny, wn i ddim yn wir. Ond allwn ni ddim gwybod, oherwydd ni esboniwyd yr holl sail y penderfynodd Llywodraeth y DU wneud y newid mawr hwn arni ganddyn nhw, ac ni chafodd y dystiolaeth y gwnaethon nhw gyfeirio ati erioed gael ei gwneud ar gael i ni.