Part of the debate – Senedd Cymru am 3:35 pm ar 17 Ionawr 2023.
Diolch yn fawr, Russell, a diolch am eich dealltwriaeth bod hon yn drafodaeth anodd iawn ac yn gyfnod anodd iawn i bawb sy'n gweithio yn y GIG.
Fe wnaethoch chi ofyn am yr hyder ym mhroses y corff adolygu cyflogau. Rwy'n credu bod yna bethau all newid. Rwy'n amlwg yn awyddus iawn i glywed beth mae undebau'r GIG yn ei feddwl o ran yr hyn y gellid ei wella, ond un peth sy'n amlwg iawn i mi yw, pan wnaeth y corff adolygu cyflogau gymryd mesuriad o chwyddiant, eu bod wedi gwneud hynny ar ddechrau'r flwyddyn. Ac roedd hynny ar adeg pan oedd chwyddiant tua 6 y cant, ac roedd ychydig ar ôl i'r rhyfel ddechrau yn Wcráin, felly doedden ni ddim wedi gweld yr effaith mor gynnar â hynny yn y flwyddyn. Felly, rwy'n credu bod achos da iawn i'w wneud dros sicrhau eich bod yn gallu rhywsut efallai cael rhyw fath o ddull lle os yw'n mynd uwchben peth penodol, gallwch ailedrych ar hynny. Felly, rwy'n credu bod lle i ni feddwl am rai materion ymarferol iawn fel yna.
O ran sefydlogi'r gweithlu, byddwch yn ymwybodol bod mwy o bobl yn gweithio yn y GIG heddiw nag sydd erioed wedi gweithio ynddo o'r blaen. Rydym yn dal i recriwtio ac, yfory, byddaf yn cyhoeddi datganiad o ran sut y bydd Addysg a Gwella Iechyd Cymru yn hyfforddi gweithlu'r dyfodol, o ran yr hyn sydd ganddyn nhw wedi'i gynllunio yn y blynyddoedd nesaf.
O ran y lefelau gwasanaeth lleiaf, rwy'n credu bod yn rhaid i ni fod yn hollol glir beth rydyn ni'n sôn amdano fan hyn. Nid yw'r bobl sy'n mynd i mewn i'r GIG yn bobl anghyfrifol; maen nhw'n bobl sydd wedi ymrwymo i wasanaeth cyhoeddus, a nhw yw'r rhai sy'n helpu i benderfynu beth yw'r rhanddirymiadau. Felly, ni fyddwch yn gweld pobl, waeth beth sy'n digwydd yn y streiciau, yn cerdded allan o'r gwasanaeth uned therapi dwys, neu'r meysydd hynny sy'n gwbl hanfodol ar gyfer gofal. Felly, i bob pwrpas, y rhanddirymiadau hynny yw'r lefelau lleiaf o wasanaeth. Ond rwy'n credu ei bod hi'n gwbl iawn i sicrhau bod pobl yn deall bod yr hawl i streicio yn rhywbeth y brwydrwyd yn galed amdano, ac yn rhywbeth yr ydyn ni fel Plaid Lafur yn sicr yn ei gefnogi.
O ran hybiau llawfeddygol, rwy'n credu bod ychydig o ddryswch ynghylch hyn, oherwydd mae'r diffiniadau ychydig yn wahanol. Felly, gallech chi ddadlau, er enghraifft, fod Abergele, sy'n lle wedi'i glustnodi, lle na fydd yr hyn sy'n digwydd mewn perthynas ag adrannau damweiniau ac achosion brys yn effeithio arno, yn hyb llawfeddygol. Dydyn ni ddim wedi ei labelu felly, ond, i bob pwrpas, dyna beth yw e. Mae gennym ni nawr y ganolfan Vanguard yng Nghaerdydd, sy'n ganolfan newydd, ac yn bendant wedi'i chlustnodi ac ni effeithir arni gan adrannau damweiniau ac achosion brys. Felly, dyna fy niffiniad i o beth yw hyb llawfeddygol. Dydw i ddim yn hollol siŵr beth yw eich un chi, ond dyna yw fy un i—a effeithir arno gan bethau dim ond yn llifo drwy'r drysau, ac a fydd yn effeithio ar ofal a gynlluniwyd? Ac yn amlwg, mae cyfleuster newydd yn Llanelli, sy'n gwbl weithredol, a dim ond newydd agor. Felly, rydyn ni yn gwneud pethau, ac mae gennym, eto, gyfleuster wedi'i glustnodi na fydd gofal brys sy'n dod drwy'r drws yn effeithio arno.
Rwy'n credu bod yn rhaid i chi fod yn ofalus iawn yn y fan yma hefyd, er hynny, Russell, i ddeall ei bod hi'n gymaint haws os ydych chi'n byw mewn dinas fawr i fod â dau ysbyty, lle mae gan un adran damweiniau ac achosion brys ac yn yr un arall gallwch chi ei gael fel un ar wahân, yna nid yw'r hyn sy'n dod trwy'r drws ffrynt yn effeithio arno. Rydyn ni eisoes yn gwneud hynny. Yng Nghaerdydd, gallwn ni wneud hynny. Mae gennych chi Ysbyty Athrofaol Cymru, ond wedyn mae gennych chi Llandochau, lle maen nhw'n gallu bwrw ymlaen â phethau. Yn Abertawe, mae ganddyn nhw dri ysbyty i bob pwrpas a nawr maen nhw'n dechrau dweud, 'Edrychwch, fe ddyweda i wrthych chi beth, fe wnawn ni roi'r rhan fwyaf o'r gwaith orthopedig yng Nghastell-nedd, felly byddwn ni'n ei gadw draw.' Bydd achosion cymhleth bob amser lle bydd angen i chi—. Er enghraifft, os oes gennych chi rywun sydd angen llawdriniaeth ar ei glun, ond sydd hefyd â phroblem gyda'r galon, allwch chi ddim gwneud hynny mewn hyb wedi'i glustnodi oherwydd mae angen rhywun sy'n arbenigwr mewn calonnau yn eithaf agos. Felly, mae'r achosion cymhleth wastad yn mynd i orfod bod yn yr ysbytai mawr. Y broblem sydd gennym yng Nghymru yw bod gennym lawer—dydy hyn ddim yn broblem, mae'n beth da—mae gennym lawer iawn o ysbytai, ond oherwydd daearyddiaeth yr ardal allwch chi ddim bod â mwy nag un. Felly, os ydych chi eisiau mwy o ganolfannau gofal wedi'u cynllunio, byddai'n rhaid i ni ddileu rhai o'r adrannau damweiniau ac achosion brys. Mae hynny'n anodd iawn pan ydych chi'n byw mewn ardal wasgaredig iawn. Yn Lloegr, oherwydd bod poblogaethau yn tueddu i fyw mewn dinasoedd mawr a chanolfannau trefol mawr, mae'n llawer haws iddyn nhw fynd yn gyflym drwy bethau gyda'r gwahaniadau hynny. Mae hynny'n llawer anoddach yng Nghymru.