Part of the debate – Senedd Cymru am 3:41 pm ar 17 Ionawr 2023.
Fe ddechreuaf i mewn ffordd adeiladol gyda'r meysydd hynny lle rwy'n cytuno â'r Gweinidog. O ran materion heblaw am dâl, rwy'n falch bod pwyslais difrifol ar les staff a bod lleihau costau asiantaeth yn rhan o'r hyn y mae'r Llywodraeth yn ei weld fel y ffordd ymlaen, er na allwn ddeall agwedd y Prif Weinidog yn llwyr heddiw, pan oedd yn ymddangos ei fod yn amddiffyn y strwythurau y mae gwaith asiantaeth yn digwydd drwyddyn nhw ar hyn o bryd. Yr hyn rydyn ni'n ei ddweud yw tynnu'r elw preifat allan ohono, er mwyn gallu bwydo'r arian yna yn ôl i'r gwasanaeth iechyd. Rydw i hefyd yn cytuno'n gryf â'r Gweinidog wrth gondemnio gweithredoedd Llywodraeth y DU ynglŷn â'r ddeddfwriaeth sydd wedi ei chyflwyno i gyfyngu ar yr hawl i streicio.
Ond, er cymaint yr ydw i'n cytuno hefyd â barn Llywodraeth Cymru am lefel gwariant cyhoeddus gan Lywodraeth y DU—mae angen i ni weld y cynnydd yn y lefel honno—ni all Llywodraeth Cymru guddio rhag ei chyfrifoldebau ei hun i ddatrys y broblem sy'n ein hwynebu ar hyn o bryd, sef bod gennym filoedd ar filoedd ar filoedd o weithwyr cyhoeddus yn y sector iechyd, ac mewn mannau eraill hefyd nawr, sy'n gweithredu'n ddiwydiannol oherwydd eu bod yn teimlo nad oes ganddyn nhw opsiwn arall. Fe roddon nhw gyfleoedd i ddatrys hyn yn gynt.
O ran y cynnig o daliad anghyfunol untro, mae'n amlwg nad yw'n mynd i gael ei dderbyn gan yr undebau. Mae'r GMB yn ei gwneud hi'n glir na fyddai eu haelodau nhw'n derbyn taliad untro, mae'r RCN hefyd yn dweud nad yw'n ddigon da. Mewn termau real, mae toriadau wedi eu cyfuno, mae toriadau termau real mewn cyflogau wedi eu cyfuno a'u hatgyfnerthu ers degawd a mwy, ac mae'n rhaid i ni dorri'r cylch hwnnw. Wyddoch chi beth? Dydy hyn ddim yn digwydd ar amser da iawn. Mae cyllid y Llywodraeth yn brin. Ond y gwir amdani yw bod cyllid ein gweithwyr iechyd yn brin hefyd, ac maen nhw wedi bod yn mynd yn brinnach ac yn brinnach. Roedd cyfle yn y blynyddoedd diwethaf i dorri'r cylch hwnnw pan oedd ychydig mwy o hyblygrwydd yn y system.
Ychydig wythnosau yn ôl, cyn y Nadolig, cawsom wybod nad oedd yna hyblygrwydd o gwbl, dim arian wrth gefn, dim arian heb ei ddyrannu. Rydyn ni'n gwybod nad yw hynny'n wir, ac erbyn hyn mae gennym gyfaddefiad bod yna gynnig y gellir ei wneud. Ond mae'n rhaid cynyddu'r cynnig hwnnw. Dyna'r gwir amdani. Rydyn ni, fel plaid, wedi manylu ar sut rydyn ni'n credu y gellir ei gynyddu, a'i gynyddu i bwynt lle rydyn ni'n credu y gellir taro bargen, gobeithio. Mae yna deimlad yr wyf i'n ei gael yn glir iawn gan yr undebau nad yw'r Llywodraeth yn trafod yn ddigon difrifol. Dywedodd y Gweinidog heddiw:
'ein bod yn gwneud ymdrechion i ddod â'r anghydfod hwn i ben, yn wahanol i'r hyn sy'n digwydd yn Lloegr.'
Mi fuon ni yma am wythnosau ac wythnosau, yn gofyn i Lywodraeth Cymru drafod ac roedden nhw'n gwrthod trafod gyda'r undebau. Tra yn yr Alban, eto, mae gweithredu drwy streicio wedi ei oedi—cafodd ei oedi i ddechrau, ei roi yn ôl ar yr agenda, a nawr mae wedi ei oedi eto. Ac yma, roedd Llywodraeth Cymru yn gwrthod hyd yn oed trafod, tra oedd gweithwyr iechyd i'w gweld allan ar y llinellau piced. Rydyn ni wedi manylu ar sut rydyn ni'n credu y gellir ei wneud, ond y gwir amdani yw bod yn rhaid gwneud hyn, ac mae yna ffordd.