Part of the debate – Senedd Cymru am 4:17 pm ar 24 Ionawr 2023.
Diolch, Mabon. Byddem, hoffem gael llawer mwy o reolaeth dros y grid cenedlaethol, yn hollol, oherwydd yr holl faterion rydym ni wedi'u trafod yn ddiddiwedd—yr angen i gynllunio, yr angen am fuddsoddiad gwell, ac ati. Felly, credaf fod hynny wedi ei gymryd yn ganiataol, mewn gwirionedd. Y gwir broblem gyda nifer o brosiectau o amgylch Cymru—ar y tir, ar y lan, ar y môr—fu cysylltiad grid, a'r problemau go iawn gyda hynny. Felly, rydym yn gobeithio gallu gwneud cynnydd sylweddol gyda hynny gyda'r broses newydd o ddylunio rhwydwaith gyfannol ac, yn wir, gyda'r cytundeb cydweithredu ag Ynni Cymru a nifer o ymyriadau eraill rydyn ni'n gobeithio y bydd yn gwneud gwahaniaeth. Felly, rwy'n gobeithio gallu adrodd newid sylweddol gyda hynny unwaith y bydd gennym yr ymyriadau hynny ar waith ac rydym yn deall i le bydd y broses ddylunio rhwydwaith gyfannol yn mynd â ni.
O ran y tyrbinau bach sydd wedi'u gosod ar y to, oes, mae gen i ddiddordeb mawr mewn archwilio hawliau datblygu a ganiateir ar gyfer nifer o brosiectau ynni adnewyddadwy posibl. Mae gennym ni gymhlethdod bach mewn rhai rhannau o Gymru sydd yn dirluniau dynodedig. Mae angen i ni wneud yn siŵr bod y gymuned yn ein cefnogi ni yn hyn o beth, ac mae angen i ni wneud yn siŵr eu bod yn cael eu gwneud mewn cydymdeimlad â rhai o'n hamgylcheddau. Ond ydym, mewn egwyddor rydym yn edrych yn fanwl iawn i weld beth y gellir ei ganiatáu. Mae rhai materion eraill hefyd y mae pobl wedi'u codi yn y Siambr ynghylch pa mor agos y gall pwmp gwres ffynhonnell aer fod i annedd arall a'r holl fath yna o bethau, yr ydym yn cael golwg dda arno i wneud yn siŵr bod gennym y cyngor mwyaf effeithiol, diweddaraf ar nifer o'r pethau hyn. Felly, mae gen i ddiddordeb mawr mewn edrych ar hynny, ond rydyn ni eisiau gwneud pethau'n iawn fel bod y gymuned yn gefnogol, ac nid cynnwrf cymunedol gyda hynny.
Mae a wnelo'r peth olaf â'r pwynt cynllunio hwnnw a'r cysylltiadau grid. Byddwn gyflwyno Bil cydsynio seilwaith i'r Senedd yn fuan, fydd yn tynnu rhai o'r prosiectau mawr o'r system bresennol. Ond eto, mae'r pwynt prynu cymunedol hwn yn un pwysig iawn. Does arnaf i ddim eisiau i bobl orfod cael peilonau foltedd uchel yn dod ar draws eu tir oherwydd bod gennym ni fferm wynt yn union drws nesaf iddyn nhw heb iddyn nhw gael barn lafar iawn am ble a sut y dylid tynnu'r ynni hwnnw. Yn aml, mae'n wir nad y fferm wynt ei hun yw'r hyn sy'n peri problem i bobl—ond y ffordd y cymerir yr ynni ohoni.
Byddwch yn ymwybodol iawn bod angen i ni gyfuno hyn â'r holl waith rydyn ni'n ei wneud ar fioamrywiaeth a chadw tirwedd. Ar gyfer rhai tirweddau, does arnoch chi ddim eisiau ceblau o dan y ddaear. Dydw i ddim eisiau palu mawndir er mwyn gwneud hynny. Ond, ar gyfer tirweddau eraill, gall ceblau tanddaearol fod yn ddewis. Mae ymwneud â llwybrau unigol i raddau helaeth iawn. Felly, mae angen i ni wneud yn siŵr bod y cynllunio wedi'i raddnodi, yn union fel ar gyfer y caniatâd morol, i daro'r cydbwysedd rhwng yr amddiffyniad cywir ar gyfer ein tirweddau a'r cyflymder cywir ar gyfer y cysylltedd, i wneud yn siŵr bod y cymunedau sy'n byw ym mhob un o'r ardaloedd lle gallai hyn ddigwydd gael yr holl fuddion sy'n gysylltiedig â hynny a chyn lleied o'r anfanteision ag y gallwn eu rheoli.