Part of the debate – Senedd Cymru am 6:15 pm ar 24 Ionawr 2023.
Mae'n amlwg bod y digwyddiadau erchyll parhaus yn Wcráin, yn dilyn goresgyniad anghyfreithlon Putin, yn cael effaith uniongyrchol ar nifer yr Wcreiniaid sy'n cyrraedd Cymru, a byddant yn parhau i wneud hynny yn y dyfodol, gyda ffigurau Llywodraeth y DU ym mis Ionawr yn dangos bod 8,700 o fisâu wedi'u rhoi i'r rheiny sydd â noddwyr yng Nghymru, a gyda 6,300 o bobl â noddwyr yng Nghymru wedi cyrraedd Cymru, y mae gan bron i hanner ohonyn nhw Lywodraeth Cymru yn uwch-noddwr.
Fodd bynnag, dim ond yr wythnos diwethaf, gwelsom hanes yn y cyfryngau am y fam a'r ferch a wnaeth ffoi rhag yr ymladd yn Wcráin, ond sydd bellach yn wynebu digartrefedd gan i'w noddwr yng Nghymru dynnu'n ôl, a bellach mae ganddyn nhw tan 20 Chwefror i ddod o hyd i noddwr newydd, ond maen nhw'n methu fforddio rhent preifat ac yn ofni y gallen nhw ddiweddu'n byw ar y stryd. Adroddwyd hefyd nad oedd llawer o noddwyr wedi rhagweld y bydden nhw'n lletya pobl o Wcráin am fisoedd a blynyddoedd heb ddiwedd mewn golwg, ac felly'n gadael y cynllun, ac ar hyn o bryd mae'n rhaid i unrhyw ffoadur y gofynnir iddo adael gan eu noddwr gyflwyno ei hun fel rhywun digartref i'w awdurdod lleol. Pa gamau penodol a rhagweithiol ydych chi felly yn eu cymryd i ddiwallu'r angen hwn, Gweinidog?
Wrth gwrs, mae hyn ar wahân i gynllun uwch-nodddwr Llywodraeth Cymru, sy'n gweithredu fel gwesteiwr yn lle noddwr teulu neu aelwyd, gan roi ffoaduriaid yn uniongyrchol mewn canolfannau croeso fel gwestai. Sut mae Llywodraeth Cymru, felly, yn lletya'r niferoedd mwy o bobl sy'n cyrraedd o dan y cynllun uwch-noddwr nag a gynlluniwyd yn wreiddiol, a mynd i'r afael â'r effaith y mae hyn yn ei chael ar wasanaethau a chymunedau lleol?
Mae Llywodraeth Iwerddon wedi cyhoeddi y bydd yn darparu 700 o gartrefi modiwlar ar gyfer ffoaduriaid o Wcráin eleni, gan gynnwys 200 gyda lle i 800 o westeion Wcreinaidd i'w hadeiladu erbyn y Pasg, wrth iddi ymgiprys i ddod o hyd i dai. O ystyried bod gan Gymru argyfwng cyflenwad tai fforddiadwy hirsefydlog, pa waith, os o gwbl, y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud ar yr opsiwn hwn, yn annibynnol a gyda Llywodraeth y DU?
Yn ystod fy ymweliad â chanolfan gwaith y Wyddgrug yr haf diwethaf, roedd y gwaith maen nhw'n ei wneud i gefnogi ffoaduriaid Wcreinaidd wedi creu argraff arnaf, a doeddwn i ddim yn synnu o ddeall nad yw'r ffoaduriaid eisiau bod yn ddibynnol a'u bod yn awyddus i weithio a chyfrannu. Pa waith, os o gwbl, y mae Llywodraeth Cymru felly yn ei wneud gyda'r Adran Gwaith a Phensiynau i sicrhau bod gwesteion Wcreinaidd hefyd yn gallu cael mynediad at wasanaethau datganoledig perthnasol drwy un pwynt mynediad, gan gynnwys trosglwyddo cymwysterau a chyrsiau Saesneg fel ail iaith neu ESOL, neu Gymraeg os ydyn nhw'n byw yn yr ardaloedd lle mae'r Gymraeg yn brif iaith?
Roedd yr adroddiad ar ymateb Wcráin gogledd Cymru, a gyhoeddwyd gan elusen Link International yn gynharach yn y mis, yn myfyrio ar eu taith ynghyd â'u gwesteion Wcreinaidd dros y 10 mis blaenorol. Mae hyn yn cynnwys cyfeirio at y cyfarfodydd amrywiol y maen nhw wedi cymryd rhan ynddyn nhw gyda Llywodraeth Cymru ac at y diweddariadau rheolaidd y maen nhw wedi eu rhoi i Lywodraeth Cymru ac arweinwyr lleol ynghylch eu gwaith. Mae hyn hefyd yn cyfeirio, er enghraifft, at y ffaith eu bod wedi cael gwybod am wahanol faterion diogelu sydd wedi achosi pryder, ac at eu gwaith gyda'r elusen Haven of Light, yn tynnu sylw at y risgiau ynghylch camfanteisio, caethwasiaeth fodern a masnachu pobl. Gweinidog, ydych chi wedi darllen ac ymateb i'r adroddiad hwn, yr ydych wedi ei dderbyn neu beidio efallai? Ac os nad ydych, a fyddwch chi'n gwneud hynny, nawr fy mod i wedi eich gwneud chi'n ymwybodol ohono?
Wrth ymateb i'ch datganiad am Wcráin yma fis diwethaf, cyfeiriais eto at drafodaethau yr ydych chi'n eu cael gyda Llywodraeth y DU ynghylch cynnydd posibl i'r taliad misol o £350 i bobl sy'n lletya Wcreiniaid yn eu cartrefi eu hunain. Felly, croesawais gadarnhad y diwrnod canlynol bod Llywodraeth y DU wedi bod wrthi'n gweithio ar hyn pan gyhoeddwyd pecyn cymorth newydd i Wcreiniaid o dros £650 miliwn, gan gynnwys cynnydd mewn taliadau i £500 mis i westeiwyr Cartrefi i Wcráin. Roedd eich datganiad ysgrifenedig wythnos yn ddiweddarach yn cydnabod hyn, ond galwodd hefyd am eglurder am dariffau ariannu ar gyfer deiliaid fisa Wcreinaidd, neu gronfeydd eraill i barhau i gefnogi pobl o Wcráin tra byddan nhw yn y DU. Pa ymgysylltu pellach ydych chi felly yn ei gael gyda'r DU ynghylch hyn?
Gofynnodd cyfarfod briffio Cynhadledd Esgobion Catholig Cymru a Lloegr ar oresgyniad Wcráin, i Aelodau barhau i godi argyfwng dyngarol Wcráin yn y Senedd, peidiwch â chaniatáu iddo gael ei anghofio, a chefnogi Llywodraethau Cymru a'r DU i weithio tuag at ddiwedd i'r gwrthdaro trwy ddulliau heddychlon. Sut mae Llywodraeth Cymru felly yn ymgysylltu â grwpiau ffydd ynghylch eu hymateb i'r argyfwng dyngarol ac o bosibl argyfwng bwyd byd-eang, a achosir gan yr ymosodiad ar Wcráin, fel yr amlygwyd gan Gynhadledd Esgobion Catholig Cymru a Lloegr?
Ac, yn olaf, dim ond sylw bach, edrychaf ymlaen at eich gweld yn y ganolfan gymorth integreiddio Pwylaidd ddydd Gwener, pan fydd modd trafod eu cymorth i ffoaduriaid Wcreinaidd hefyd. Diolch yn fawr.