9. Pa gyngor cyfreithiol mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i roi i Lywodraeth Cymru ynghylch a oes ganddi'r pwerau cyfreithiol i gynnal neu gomisiynu ymchwiliad i sut mae honiadau yn erbyn swyddogion o fewn lluoedd heddlu Cymru'n cael eu trin? OQ58995

Diolch am y cwestiwn. Mae ymddygiad yr heddlu yn fater rydym o ddifrif yn ei gylch. Ond ar hyn o bryd, mae plismona wedi'i gadw'n ôl gan Lywodraeth y DU ac felly, nid rôl Llywodraeth Cymru yw cynnal nac arwain ymchwiliad ar ymarfer plismona.  

Diolch am yr ateb hwnnw, Gwnsler Cyffredinol. Fis Tachwedd y llynedd, cyhoeddodd The Sunday Times adroddiad a ddaeth i'r casgliad fod tystiolaeth o gasineb at fenywod, hiliaeth, homoffobia a llygredd wedi ei ganfod yn Heddlu Gwent, gan gynnwys ymhlith swyddogion a oedd yn gwasanaethu ar y pryd. Ar wahân i hyn, wrth gwrs, mae ymchwiliad wedi'i sefydlu i ymchwilio i bryderon am ddiwylliant a diogelwch menywod o fewn yr Heddlu Metropolitan. Rwy'n gwybod bod Swyddfa Annibynnol Ymddygiad yr Heddlu yn ymchwilio i Heddlu Gwent, er bod Ffederasiwn yr Heddlu wedi cyfaddef fod y broses yn debygol o fod yn erchyll o araf. Byddwn yn gwerthfawrogi eich barn ynglŷn ag a ddylem fabwysiadu ymagwedd ataliol yma, yn hytrach nag aros i rywbeth ofnadwy ddigwydd cyn gweithredu. Rwy'n derbyn yr hyn rydych newydd ei ddweud, Gwnsler Cyffredinol, ond yn ôl y BBC, mae Llywodraeth Cymru wedi dweud yn y gorffennol y byddai'n ystyried ymchwiliad cenedlaethol i'r honiadau. A gaf fi ofyn i chi am eich barn bersonol efallai ynglŷn ag a ddylai hyn ddigwydd? A wnewch chi alw ar Lywodraeth y DU naill ai i wneud hyn neu i ddatganoli'r pŵer hwn fel y gallem ei wneud ein hunain?

Yr hyn y gallaf ei ddweud yw, er nad yw plismona wedi'i ddatganoli, mae yna berthynas agos. Rydym yn cyfarfod â'r comisiynwyr heddlu a throseddu a etholwyd yn ddemocrataidd. Rwy'n gwybod bod y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol yn cyfarfod yn rheolaidd iawn i drafod ystod gyfan o'r materion hynny: y cynllun gweithredu gwrth-hiliol, materion yn ymwneud ag amrywiaeth, yr holl faterion y mae plismona'n rhyngweithio ag amrywiol gyfrifoldebau llywodraethol datganoledig. Dyna un o'r rhesymau pam ein bod eisiau i blismona gael ei ddatganoli, oherwydd ei fod yn rhesymegol, mae'n gwneud synnwyr i'w wneud, ac mae pob comisiynydd heddlu a throseddu etholedig yn cytuno y dylai ddigwydd. Rwy'n credu un diwrnod y bydd yn digwydd.

Ond yr hyn y gallaf ei ddweud yw, mewn ymateb i'r digwyddiadau hynny, fe wnaeth y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol gyfarfod â Heddlu Gwent a'r comisiynydd troseddu, Jeff Cuthbert, a'r prif gwnstabl Pam Kelly ar 14 Tachwedd, ac eto ar 23 Tachwedd, i drafod y mater. Hefyd, cyfarfu'r Prif Weinidog â'r comisiynydd heddlu a throseddu Jeff Cuthbert a'r prif gwnstabl Pam Kelly ar 20 Rhagfyr. Deallaf fod Aelodau'r Senedd ac Aelodau Seneddol wedi cael sawl sesiwn briffio gan Heddlu Gwent ar y mater hwn, ac mae Ysgrifennydd Gwladol Cymru hefyd wedi cadarnhau bod ganddo hyder yn arweinyddiaeth y prif gwnstabl. Rwy'n credu bod hwn yn amlwg yn fater lle mae'n rhaid inni aros i weld nawr pa gamau pellach sy'n cael eu cymryd. Mae'n amlwg yn fater o ddiddordeb inni, ond rwyf am ddweud ein bod wedi ein cyfyngu yn y pethau penodol y gallwn eu gwneud am nad yw plismona wedi'i ddatganoli.

Ac yn olaf, Joyce Watson.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Daeth yr ymchwiliad gan y Coleg Plismona, Arolygiaeth Cwnstabliaeth a Gwasanaethau Tân ac Achub Ei Fawrhydi, a Swyddfa Annibynnol Ymddygiad yr Heddlu, i'r casgliad fod diffygion systematig yn y ffordd y mae rhai heddluoedd yn Lloegr, ac yng Nghymru hefyd, yn ymdrin â honiadau o droseddau rhyw a cham-drin domestig yn erbyn eu swyddogion a'u staff eu hunain. Mae'r ffigyrau a gasglwyd y llynedd yn dangos bod wyth o bob 10 swyddog wedi cadw eu swyddi wedi cyhuddiad o gam-drin domestig. Fe wnaeth bron i 2,000 o swyddogion wynebu cyhuddiadau o gamymddwyn rhywiol mewn cyfnod o bedair blynedd; dim ond 8 y cant o'r rheini a gafodd eu diswyddo. Mae'r gyfradd euogfarnau i weithwyr heddluoedd a gyhuddwyd o gam-drin domestig yn hanner yr hyn ydyw i'r boblogaeth gyffredinol. Mae hyn i gyd yn sail i broblem ddifrifol. Y cwestiwn yma, Gwnsler Cyffredinol, yw beth sy'n cael ei wneud yn ei gylch? Rwy'n gwybod nad yw wedi'i ddatganoli, ond yr hyn sydd wedi'i ddatganoli yma yw'r gwaith o ymdrin â'r bobl sydd mewn gofid mawr ynglŷn â'r hyn sy'n digwydd a hefyd dioddefwyr y troseddau hynny. 

Rydych yn gwneud sylwadau pwysig iawn a dilys iawn am annigonolrwydd y system bresennol, sydd wedi'i amlygu dro ar ôl tro. Rwy'n credu ei fod wedi dod i benllanw yn awr, lle ceir methiannau difrifol ar draws heddluoedd i gyrraedd y safon ac i fonitro ac yn y blaen yn yr holl faterion hynny a godwyd gennych. Rwy'n credu mai'r cyfan y maent yn ei wneud yw atgyfnerthu'r farn sydd gennym fod datganoli plismona yn gam rhesymegol a ddylai ddigwydd, oherwydd ei fod yn cyd-daro ag ystod eang o bolisïau rydym yn ymwneud â hwy ac y mae'r heddlu ar lawr gwlad yn ymwneud â hwy, boed yn gam-drin domestig, yn gam-drin rhywiol, yn ymosodiadau neu'n drais yn y cartref.

Mae'r holl fathau hynny o bethau a llawer o faterion cymdeithasol eraill yn rhan annatod o'r amrywiaeth eang o agweddau ar blismona a'r mathau o wasanaethau a chyfrifoldebau sydd gennym. Rydym yn parhau i weithio a byddwn yn parhau i weithredu gymaint ag y gallwn mewn partneriaeth â'r holl gyrff hynny a'r holl asiantaethau hynny, ond o fewn fframwaith yr hyn y gadewir inni ei wneud, ac wrth gwrs, mae cyfyngiadau i hynny. Ond rwy'n diolch i'r Aelod am godi'r materion hyn; nid oes gennyf amheuaeth y bydd yn parhau i'w codi, a hynny'n gwbl gyfiawn.

Diolch i'r Cwnsler Cyffredinol.