Part of the debate – Senedd Cymru am 5:33 pm ar 25 Ionawr 2023.
Diolch, Llywydd. Wel, diolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl y prynhawn yma. Dwi'n meddwl bod hon wedi bod yn ddadl hynod o bwerus. Roedd Tom Giffard wedi sôn am bwysigrwydd y lleoliadau hyn i'n cymunedau ni; roedd e'n sôn am fragility, pa mor fregus ydyn nhw. Ac roedd Alun Davies wedi sôn am fel mae effaith y creisis hwn yn effaith anghymesur, a beth roedd e jest yn sôn amdano yn yr intervention yna hefyd, fel mae pobl, y bobl fwyaf difreintiedig, ond hefyd yr ardaloedd mwyaf difreintiedig, nhw sydd yn dioddef waethaf gyda hyn. Mae hwnna'n bwynt hynod o bwysig, dwi'n meddwl, ac mae wedi codi nifer o weithiau mewn gwahanol ffyrdd yn ystod y ddadl. Roedd Heledd Fychan hefyd wedi tynnu sylw at yr un pwynt yma am gydraddoldeb. Dydy chwaraeon a diwylliant ddim yn bethau neis i'w cael, fel roedd Heledd yn ei ddweud; maen nhw'n allweddol. Rôn i'n meddwl bod beth roedd Heledd wedi'i ddweud am y costau mwy cudd, fel trafnidiaeth, roedd hwnna'n rhywbeth rili bwysig, a hefyd roedd yr un llinyn wedi codi o ran beth roedd Carolyn Thomas wedi'i ddweud—eto, y costau ar deuluoedd, pethau fel trafnidiaeth, a phwysigrwydd hyn i gyd i iechyd pobl.
Mae hi wastad yn dda clywed gan Aelodau ehangach y Senedd, yn ogystal ag aelodau o'r pwyllgor, wrth gwrs. Diolch i Jack Sargeant am sôn, eto, am y petition yma am byllau nofio. Mae'r sefyllfa yna yn eithriadol o ddifrifol ar gyfer y sector—ar gyfer y boblogaeth hefyd. Fel yr oedd Jack wedi ein hatgoffa ni i gyd, mae nofio yn gallu achub bywydau pobl. Fe wnawn ni ddod yn ôl at beth y mae'r Dirprwy Weinidog wedi'i ddweud am hyn. Mae hyn yn rhywbeth—bydd y pwyllgor wir eisiau cadw llygad barcud ar beth sy'n digwydd gyda hyn.
Fe wnaethon ni glywed gan Rhianon Passmore am fel y mae lleoliadau hamdden a diwylliannol yn ganolog i hanes ein cymunedau—Paul Robeson ac ati—ond hefyd i'n hiechyd ni nawr, gyda'r warm hubs. Roeddwn i'n meddwl bod y pwynt yna yn eithriadol o bwysig: fel y mae ymgasglu fel cymuned yn rhoi mwy o elw i ni mewn ffordd y mae'n anodd ei diffinio. Dyw e ddim jest yn cael ei ddiffinio'n ariannol; dwi'n meddwl bod hynny'n rhywbeth, eto, o ran ein hiechyd ni ac enaid y gymdeithas, efallai.
Roedd John Griffiths wedi sôn am y ffordd y mae ansawdd ein bywydau ni yn cael ei wella drwy'r canolfannau yna yng Nghasnewydd, ac mae hynny'n wir dros Gymru, wrth gwrs. Dwi'n meddwl yr oedd nifer o linynnau gwahanol yn codi, ac roedden nhw'n cael eu hadleisio—dwi'n cymysgu metaphors nawr, ond dwi'n meddwl bod nifer o bwyntiau a oedd yn rili bwysig yn ystod y ddadl.
Diolch i'r Dirprwy Weinidog am ei sylwadau. Dwi'n falch, eto, fod y mwyafrif o'n hargymhellion wedi cael eu derbyn. O ran y rhai sydd ddim wedi cael eu derbyn, rwy'n dal i boeni nad ydy'r Llywodraeth yn ymateb yn ddigonol i'r risgiau i iechyd hirdymor y sectorau diwylliant a chwaraeon, ac, mewn ffordd arall, y risgiau i iechyd y genedl. Nawr, wrth gwrs, yn ddelfrydol, byddai pecyn ariannu Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn sbarduno cyllid canlyniadol Barnett y gallai Llywodraeth Cymru ei ddefnyddio i ariannu pecyn argyfwng costau byw diwylliant a chwaraeon. Yn sicr, fel pwyllgor, byddwn ni eisiau gweld rhywbeth fel hyn yn digwydd.
Ond dydy Llywodraeth Cymru, fel dwi'n ei ddweud, ar y cyfan—. Eto gwnaf i ddod nôl at y pwynt am byllau nofio, ond ar y cychwyn dydyn nhw heb gychwyn trafodaethau â Llywodraeth y Deyrnas Unedig i'r perwyl hwn. Yn ystod y pandemig, ni wnaeth Llywodraeth Cymru aros i Lywodraeth San Steffan weithredu. Ym mis Ebrill 2020, bu'n gweithredu gyda chyngor y celfyddydau i roi pecyn brys ar waith ymhell cyn iddi gael unrhyw gyllid ychwanegol gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig, ac buaswn i'n dweud bod angen i Lywodraeth Cymru nawr efelychu'r teimlad o frys a oedd yn amlwg yn ystod y pandemig. Dwi'n meddwl bod cymaint o bethau sydd wedi cael eu codi yn y ddadl hon y prynhawn yma wedi amlygu pam mae hyn wir yn fater o frys.
Rydyn ni wedi dysgu, dwi'n meddwl, o'r pandemig ei bod hi weithiau'n well gorymateb yn hytrach nag aros a cheisio datrys problemau mwy yn y dyfodol. Eto, mae pethau wedi gwaethygu cymaint ers inni gyhoeddi'r adroddiad, dwi ddim yn meddwl y byddwn ni'n sôn am orymateb fan hyn. Mae'n wir bod cymaint o leoliadau, maen nhw'n wir o dan risg o gau'n barhaol. Eto, mae yna berygl difrifol o niweidio'r sectorau hyn am gyfnod amhenodol yn y dyfodol. Bydd hyn, yn ei dro, fel rydyn ni wedi'i glywed, yn niweidio incwm sefydliadau yn y sectorau, bydd yn golygu bod llawer o bobl—eto, y rhai mwyaf difreintiedig—ac, fel rydyn ni wedi'i glywed nifer o weithiau, yr ardaloedd mwyaf difreintiedig hefyd, byddan nhw'n colli mas ar gyfleoen a manteision corfforol, meddyliol a chymdeithasol sy'n gysylltiedig â chymryd rhan, yn ogystal â'r pethau mor anodd eu diffinio rydyn ni wedi clywed eto amdanyn nhw o ran enaid ein cymdeithas ni. Buaswn i yn erfyn ar y Llywodraeth i achub ar y cyfle hwn.
Yn olaf, buaswn i'n dweud eto ei fod yn dda clywed bod y Llywodraeth yn gwneud yr achos am byllau nofio yn arbennig i San Steffan; mae hynny'n rhywbeth i'w groesawu yn sicr. Rydyn ni wedi clywed yn helaeth yn ystod y ddadl am ba mor angenrheidiol ydy'r ymyriad yna. Felly, i gloi, fe wnaf i ddiolch eto i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl ac, eto, yn yr ymgynghoriad. Rwy'n gobeithio, dal, y bydd mwy o oleuni ar gyfer y sectorau hynod bwysig i'n cymdeithas: diwylliant a chwaraeon.