Nid yw’n gyfrinach ein bod ni ym Mhlaid Cymru yn credu mai’r cam cyntaf i greu’r sylfeini ar gyfer GIG cynaliadwy yw talu gweithwyr yn deg. Honnodd y Prif Weinidog yn ddiweddar y byddai gwneud cynnig cyflog gwell yn golygu mynd ag arian oddi wrth iechyd, ond mae honno’n ffordd mor ffug o edrych ar y sefyllfa, gan mai darparu dyfarniad cyflog credadwy a sylweddol—nid rhywbeth untro, ond rhywbeth credadwy a sylweddol—i weithwyr y GIG yw’r buddsoddiad gorau posibl y gallem fod yn ei wneud i greu gwasanaeth iechyd mwy cynaliadwy a chadarn. Maent yn ddewisiadau anodd; wrth gwrs eu bod yn ddewisiadau anodd. Ond mae'n rhaid gwneud y dewis. Defnyddiais y gair 'sylfeini'. Mae sylfeini'r GIG yn eithaf ansicr ar hyn o bryd. Y gweithwyr yw'r sylfeini. Mae angen inni gryfhau'r sylfeini hynny os ydym am adeiladu GIG cadarn. Rhaid i hynny fod yn gam cyntaf.

Yr ail gam yn ein cynllun yw mynd i’r afael â materion sy'n ymwneud â chadw’r gweithlu. Mae cyflog yn un rhan bwysig o gynllunio'r gweithlu, ond mae mater ehangach yma. Mae angen strategaeth ehangach arnom i gadw'r gweithlu dawnus sydd ar gael i ni drwy wneud y GIG yng Nghymru yn lle mwy deniadol ac apelgar i weithio ynddo—mae 3,000 o swyddi gwag yn y GIG yng Nghymru; mae 46 y cant o fyfyrwyr meddygol yng Nghymru yn adleoli i Loegr gan fod ganddynt fwy o swyddi sylfaen ar gael. Nawr, mae'r Llywodraeth yn dweud bod ganddynt gynllun ar gyfer y gweithlu ar y ffordd, ond nid yw cynllun yn golygu dim heblaw ei fod yn cael ei gyflawni, ac mae angen strategaeth gyflawni glir arnom gyda thargedau a chostau llawn ar gyfer y cynllun newydd hwnnw ar gyfer gweithlu'r GIG, ac un sy'n adlewyrchu'r anghenion yn gywir—a dyna pam ein bod yn sôn am yr angen am ddata ar y sefyllfa a lle mae’r swyddi gwag hynny. Mae arnom angen mesurau ar gyfer cyflawni y gellir eu diffinio'n glir.

Mae'n rhaid inni sicrhau bod mwy o gyfleoedd ar gael ar gyfer datblygu gyrfaoedd, i annog myfyrwyr meddygol sy'n astudio ym mhrifysgolion Cymru i aros yng Nghymru, ac annog pobl a'u helpu drwy ddatblygiad proffesiynol parhaus i allu gweithio ar frig eu cymhwysedd. Pan na chânt eu gwneud yn dda, dyma'r pethau sy'n gwneud i bobl benderfynu, 'Wyddoch chi beth, nid yw'r yrfa hon yr hyn y tybiwn y byddai; ni allaf wthio fy hun hyd yr eithaf’, ac mae’r methiant i gyflawni’r pethau sylfaenol hyn yn llesteirio'r GIG.